Turkish Subtitles
Contents
Alt yazı oluşturma
Latin alfabesi kullanan yazı tipleri için TED çevirilerinde uygun görülen okuma hızı saniyede 21 karakter, bir satırda en fazla 42 ve bir alt yazıda en fazla 84 karakter. Alt yazı bu kurallara uymuyorsa Amara çeviri arayüzünde o alt yazının hemen sağında kırmızı bir ünlem işaretiyle sistem uyarısı çıkıyor, imleci onun üzerine getirdiğinizde açıklamayı görebilirsiniz.
42 karakteri aşan satırları Shift + Enter komutuyla dengeli bir şekilde ikiye bölün.
Karakter sınırını aşan alt yazılarınızı anlam ve yazım kurallarından ödün vermeden daha kısa bir şekilde çevirmeye çalışın. Olmuyorsa çevirinin ekranda kalma süresini uzatın. Bu videoda bu sorunun kolayca nasıl aşılacağı uygulamalı olarak anlatılıyor.
Alt yazı bölme
Alt yazı bölerken bölünemez dilbilimsel bütünleri bölmemeye, aynı satırda ve alt yazıda tutmaya çalışın. Bu dilbilimsel bütünler başta cümle, yan cümle ve tümleçler olup her tür tamlama ve söz öbeğini de içine alır.
İki satırlık bir alt yazıda iki satır arasındaki uzunluk farkının iki katı aşmamasına lütfen özen gösterin.
Alt yazıları doğru ve profesyonel bir şekilde bölmek ve çeviri kalitesini korumak için aşağıdaki örnek ve tekniklerden faydalanın.
Örnek 1:
Yanlış: J. K. Rowling’in beklenen yeni kitabı Ekim ayında çıkacak. Doğru: J. K. Rowling’in beklenen yeni kitabı Ekim ayında çıkacak.
Örnek 2:
Yanlış: Profesörün iklim değişikliği konuşması büyük tartışma yarattı. Doğru: Profesörün iklim değişikliği konuşması büyük tartışma yarattı.
- Başta “ve” ve benzeri göreve sahip bağlaçların ikinci satırda veya sonra gelen alt yazıda olması lazım:
Örnek 1:
Yanlış: C Vitamini enerji verir ve hastalıklardan korunmanıza yardım eder. Doğru: C vitamin enerji verir ve hastalıklardan korunmamıza yardım eder.
Örnek 2:
Yanlış: İleri teknoloji insan eseri mi yoksa süper yapay zekanın öncüsü mü? Doğru: İleri teknoloji insan eseri mi yoksa süper yapay zekanın öncüsü mü?
Alt yazı kısaltma
- İngilizcede sık sık kullanılan ve ‘’filler words’’ denilen well, um, uh, er, oh, like, okay, right, you know gibi sözcükleri çevirmekten kaçının, zaten bu sözcükler anlamlı değiller; hatta çevirmeye çalıştığınızda Türkçede kulağa hoş gelmeyebilir ve saniyede 21 karakter sınırını korumak zorlaşabilir.
- Cevabı beklenmeyen soru eklentileri (question tags), tekrar eden kelimeler, aynı cümlede eş veya benzer anlamlı kelimeler veya çok daha kısa ifade edilebilecek cümleleri karakter sınırını korumak adına çevirmekten kaçının.
Örnek: No, no, no, no, no, he said. Çeviri: Hayır, hayır diye tekrarladı.
- Özellikle belirtili isim tamlamalarında bir tamlayanın birden fazla tamlananı, tamlananın da birden fazla tamlayanı olabilir. Bu tür durumlarda ilgi ekini atarsanız hem kısaltarak 42 karakter kuralına uymuş olursunuz hem de okuma kolaylığı yaratırsınız. Benzer şekilde aynı edata bağlanan isimleri de kısaltabilirsiniz.
Örnek 1
Yanlış: Muzun, kivinin ve mangonun ortak yanı tropik meyve olmalarıdır. Tercih edilen: Muz, kivi ve mangonun ortak yanı tropik meyve olmalarıdır.
Örnek 2
Yanlış: Teknolojinin faydaları ve zararları hâlâ tartışılıyor. Tercih edilen: Teknolojinin fayda ve zararları hâlâ tartışılıyor.
Örnek 3
Yanlış: Çizimlerinizin ve tasarımlarınızın hayata geçmesi büyük bir adım olabilir. Tercih edilen: Çizim ve tasarımlarınızın hayata geçmesi büyük bir adım olabilir.
Diğer alt yazı sorun ve teknikleri
- Alt yazılarda genel esas cümleleri, tümleçleri ve diğer dilbilimsel bütünleri bir arada tutmak. Bu yüzden bir alt yazıya ait cümlenin (veya tümlecin) ilk veya son bir parçasını bir önceki/bir sonraki alt yazıya almayın.
Örnek:
Somehow, this system worked really well in her new office. When you work on something big, you need to accept failure.
Yanlış çeviri:
Bir şekilde bu sistem yeni ofisinde çok işe yaradı. Büyük bir iş üzerinde çalıştığınızda başarısızlığı da kabullenmeniz gerekir.
Doğru çeviri:
Bir şekilde bu sistem yeni ofisinde çok işe yaradı. Büyük bir iş üzerinde çalıştığınızda başarısızlığı da kabullenmeniz gerekir.
- Orijinal İngilizce transkriptlerde birden fazla sözcükten oluşan yüklemler tek bir alt yazı oluşturabilir. Türkçeye çeviri yaparken ise dikkat dağıtıcı olması ve cümle bütünlüğünü bozması nedeniyle lütfen başka bir cümleye ait tek kelimelik alt yazılar oluşturmayın. Böyle bir durumda tek kelimelik çevirinizi üstteki alt yazıya ekleyerek ekranda kalma süresini uzatın.
Orijinal alt yazı örneği
Subtitle 1 The number of cases with the symptoms after the new treatment Subtitle 2 has been declining.
Yanlış olan
Alt yazı 1 Yeni tedavi sonrasında bu semptomlara sahip vaka sayısı Alt yazı 2 azalıyor.
Tercih edilen
Alt yazı Yeni tedavi sonrasında bu semptomlara sahip vaka sayısı azalıyor.
- Özellikle amaç-neden bildiren cümleler Türkçenin yapısı gereği İngilizceden çevirirken devrik görünebilir. Tümleçleri bir arada tutmak ve kurallı cümle oluşturmak için zamanlamada küçük bir değişiklik yaparak daha profesyonel görünen alt yazılar elde edebilirsiniz. Böyle bir durumda ilk alt yazının ekranda kalma süresini kısaltıp ikincisini uzatarak karakter kuralını koruyabilirsiniz.
Örnek
Subtitle 1 We used to think that humans were worse than other creatures Subtitle 2 because of some biological excuse.
Tercih edilen çeviri
Alt yazı 1 Biyolojik bir mazeret sebebiyle Alt yazı 2 insanların diğer canlılardan daha kötü olduğunu düşünürdük.
Örnekte görüldüğü gibi orijinal İngilizcesinin aksine ilk alt yazı daha kısa, ikincisi daha uzun. Arayüzde nasıl göründüğünü görmek için bu bağlantıya tıklayabilirsiniz.
Yazım ve Noktalama
Genel kurallar
Bu kısımda Türkçe çevirilerde sık sık yapıldığı gözlemlenen yazım noktalama yanlışları yer alıyor. En sık yapılan noktalama yanlışı ise virgül. Özellikle gözden geçirme görevlerinde bu kurallara dikkat etmenizi bekliyoruz.
- Lütfen noktalama işaretlerinden önce boşluk bırakmayın. Tırnak işareti, parantezler ve kısa çizgi hariç noktalama işaretleri kendisinden önceki kelimeye bitişik yazılır. Alt yazı devam ediyorsa noktalama işareti sonrasında bir boşluk bırakın.
- İngilizcede ‘’and, or’’ bağlaçlarından önce virgül kullanılabilir fakat Türkçede ‘’ve, veya, ya da’’ bağlaçlarından ve özellikle ‘’ya... ya, hem... hem’’ gibi tekrarlı bağlaçlardan sonra virgül kullanılmaz.
- Çevirilerde sık sık kullanılan bağlaç olan ‘’ki’’den sonra virgül konmaz.
Doğru: Yapılan araştırmalar gösteriyor ki ortalama 1 saat daha az uyuyoruz. Yanlış: Yapılan araştırmalar gösteriyor ki, ortalama 1 saat daha az uyuyoruz.
- Anlam karışıklığı yaratabileceği durumlarda işaret zamirlerinden sonra virgül konur.
Örnek: Bu, insanların refahı için oldukça önemliydi. (Burada virgülün konmaması anlam karışıklığı yaratabilir.)
- Zarf fiillerden sonra virgül konmaz. Bunlar fiilere getirilen -esiye, -ip, -meden, -ince, -ken, -eli, -dikçe, -erek, -ir … -mez, -diğinde, -e … -e, -meksizin, -cesine ekleriyle kurulan fiilimsilerdir.
Yanlış: Araştırma sonuçlanıp, uygulamaya geçildi ve hastalar rahatlamaya başladı. Doğru: Araştırma sonuçlanıp uygulamaya geçildi ve hastalar rahatlamaya başladı.
- ‘’için’’ vb. edatlar sonrasında virgül konmaz.
Yanlış: Bu teknolojiden yararlanmak için, yeni bir deney yapıldı. Doğru: Bu teknolojiden yararlanmak için yeni bir deney yapıldı.
- Şart eki –sa, -se sonrasında virgül konmaz.
Yanlış: Bu yöntem başarılı olursa, pek çok kişi üzerinde denenecek. Doğru: Bu yöntem başarılı olursa pek çok kişi üzerinde denenecek.
- Dil adlarına gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz ama büyük harfle başlar.
Yanlış: Bununla ilgili İspanyolca’da birçok farklı söz var. Doğru: Bununla ilgili İspanyolcada birçok farklı söz var.
- Türkçede sık sık yanlış yazılan bazı sözcüklerin doğru yazımları: "birçok, birkaç, her bir, hiçbir, herhangi bir, bir şey, bugün, her gün, pek çok, hiç kimse"
- Düzeltme işareti, yani halk arasında şapka dediğimiz ‘’^’’ işaret, sanılanın aksine tedavülden kalkmadı. Özellikle düzeltme işaretinin anlamı değiştirdiği eş sesli kelimelerde kullanılması gerekiyor. Türkçe klavyelerde Shift ve 3 tuşuna birlikte basarak düzeltme işareti kullanabilirsiniz. Düzeltme işareti kullanılan kelimeler için: TDK Düzeltme işareti sayfasını ziyaret edin.
- Yazım ve noktalama konusunda emin olmadığınız her detay için lütfen Türk Dil Kurumu resmi internet sitesini ziyaret edin.
Sayıların yazımı
Saat, para miktarı veya istatistik bilgi olmadığı sürece sayıları -özellikle küçük sayıları- yazıyla yazmaya özen gösterin. Bununla birlikte lütfen cümlelere rakamla başlamayın.
X Bu proje için 4 kişi birlikte çalıştık. ✔ Bu proje için dört kişi birlikte çalıştık.
Kelime seçimi ve tartışmalı söz öbekleri
- Lütfen çevirilerde amiyane ve argo ifadelerden kaçının, TED kültürüne uygun ifadeler kullanın.
Örnek cümle: We were annoyed by its sound at first. Yanlış: Önceleri çıkardığı sese uyuz olurduk. Tercih edilen: Önceleri çıkardığı sese sinir olurduk.
- Mr ve Mrs kelimelerine tercüme olarak ortaya çıkan ve modern çeviride yeri olmayan bay ve bayan sözcükleri yerine güzel Türkçenin bey, beyefendi, adam, hanım, hanımefendi, kadın sözcüklerini kullanın. Özellikle TED konuşmalarında sık sık geçen ladies and gentlemen hitabını bayanlar ve baylar olarak değil; hanımlar ve beyler olarak çevirin. Yalnızca aksinin mümkün olmadığı soyismi nitelediği durumlarda bay ve bayan kullanın.
Örnek cümle: A lady stepped into my lab. Yanlış: Laboratuvarıma bir bayan girdi. Tercih edilen: Laboratuvarıma bir kadın girdi.
- Lütfen belli gruplar için incitici olabilecek her türlü ifadeden kaçının. Özellikle tefrik edici, ayrımcı her türlü söz ve söz öbeğini (etnik özellikler, politik görüşler, fiziksel özellikler, cinsel yönelimler vs.) kibar ve kabul gören şekillerde çevirin ve yazıya dökün. Örneğin; kör yerine görme engelli (visually impaired instead of blind), sağır yerine işitme engelli (hearing impaired instead of deaf), yaşlı yerine olgun veya kıdemli (senior instead of old), cüce yerine kısa insan, kel yerine saçları dökülmüş, şişman yerine kilolu vs.
Örnek cümle: A blind man came into the room. Yanlış: Kör bir adam içeri girdi. Tercih edilen: Görme engelli bir adam içeri girdi.