Turkish Subtitles

From TED Translators Wiki
Revision as of 08:21, 4 November 2018 by CIHAN EKMEKCI (talk | contribs)
Jump to: navigation, search

Genel esaslar

1. TED konuşmalarında resmi dil yerine günlük konuşma dili tercih ediliyor. Konuşmacı eğlenceli, kinayeli, heyecanlı veya duygusal bir üslup kullanıyor olabilir. Siz de aynı stili korumaya ve konuşmacıyla kendinizi özdeşleştirerek aynı duyguyu yansıtmaya özen gösterin; kelimesi kelimesine çeviriden kaçının.

2. Konuşmacının bahsettiği kitap, film veya başka bir eser adı Türkçeye çevrilmişse çeviri adını kullanın. Bununla birlikte konuşmacı, çevirisi yapılmış ve topluma mal olmuş bir eserin içeriğine atıfta bulunuyorsa lütfen çevirisine sadık kalın. Aksi takdirde esere aşina olanlar bu atıfı anlamakta zorluk çekerler.

3. Konuşmacı İngilizceye çevrilmemiş fakat literatüre geçmiş yabancı kökenli bir kelime kullanıyor olabilir, lütfen bu kelimeleri aynı şekilde aktarın. Örneğin İspanya’ya özgü siesta, Brezilya’ya özgü favela veya Japonya'ya özgü karaoke. Türkçeye kazandırılmış kelimeler için TDK Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzunu ziyaret edin.

4. Türkçeye çevirilerde ç, ğ, ı, ş, ö, ü Türkçe karakterlerini kullanın. İngilizce veya başka bir yabancı dile uyarlanmış klavye kullanıyorsanız çeviri bittikten sonra çeviriyi bu bağlantıda açıklanan şekilde indirin ve başka bir platformda Türkçe karakterlere çevirip yeni bir dosya oluşturun. Sonra bu dosyayı Amara'ya yükleyerek devam edebilirsiniz.

5. Konuşma başlıklarında yalnızca ilk kelimenin ve varsa özel isimlerin ilk harfi büyük yazılmalı. Bununla birlikte TED-Ed videolarının başı ve sonundaki görsel ve duyusal ek bilgileri çevirmeyin. Size sunulan orijinal transkripte sadık kalın.

6. İsim cümlesi oluştururken kullanılan ve ihtimal anlamı katmayan bildirme eki –dir Türkçede genellikle gizli halde kullanılır. Çevirilerde cümleleri –dir ek fiiliyle bitirmemeye dikkat edin.

Örnek 1: Bu benim kardeşim. (olgu, -dir düşmüş)
Örnek 2: Şu karşıdan gelen çocuk bahse varım benim kardeşimdir. (ihtimal, -dir kullanılmış)

7. Lütfen orijinal metindeki noktalamaları aynen aktarmayın; Türkçede ve, veya, ya da vb. bağlaçlardan önce virgül kullanılmaz. Bununla birlikte İngilizcede sık sık tekrarlanan cümle başındaki Ve'leri çevirmeyin; üstelik, hatta, ayrıca gibi sözcüklerle zenginleştirmeye çalışın. Diğer cümle başı bağlaçları için TDK Cümle başı bağlaçları adresini ziyaret edin.

8. lbs, ounce, foot, inch, mile, °F Amerikan ölçü birimleri, Türkiye'de kullanılan kg, gr, m, cm, km, C° birimlerine çevrilerek yazılır.

9. İngilizcenin aksine Türkçede dört ve daha uzun basamaklı sayıların binler basamağı noktayla, kesirli sayılar ise virgülle ayrılır.

İngilizce: More than 2,700 scientists contributed to the project; 2.5 times more than expected. 
Çeviri   : Projeye 2.700'den fazla bilim insanı katıldı; beklenin 2,5 katı daha fazla.

10. Alt yazılarda mümkün olduğu kadar parantez içi ek bilgi vermekten kaçının. Hızlı anlaşılması amaçlanan alt yazılarda bu ek bilgiler okuma zorluğuna sebep olur.

11. Türkçe çevirilerde Türkiye Türkçesi ve yazı dili kabul edilen İstanbul ağzı kullanılır. Lütfen Türkçe çevirilerde yöresel lehçelere özgü ve eski sözcüklerden kaçının; herkes tarafından anlaşılacak modern kelimeler kullanın.

12. Çeviri yaptığınız dilin tüm yazım ve noktalama kurallarına uymanız gerekiyor. Bu yüzden emin olmadığınız her detay için Türk Dil Kurumu resmi internet sitesini ziyaret edebilirsiniz.

Alt yazı oluşturma

Latin alfabesi kullanan yazı tipleri için TED çevirilerinde uygun görülen okuma hızı saniyede 21 karakter, bir satırda en fazla 42 ve bir alt yazıda en fazla 84 karakter. Alt yazı bu kurallara uymuyorsa Amara çeviri editöründe o alt yazının hemen sağında kırmızı bir ünlem işaretiyle sistem uyarısı çıkıyor, imleci onun üzerine getirdiğinizde açıklamayı görebilirsiniz.

42 karakteri aşan satırları Shift + Enter komutuyla dengeli bir şekilde ikiye bölün.

Karakter sınırını aşan alt yazılarınızı anlam ve yazım kurallarından ödün vermeden daha kısa bir şekilde çevirmeye çalışın. Olmuyorsa çevirinin ekranda kalma süresini uzatın. Bu videoda bu sorunun kolayca nasıl aşılacağı uygulamalı olarak anlatılıyor.

Alt yazı bölme

Alt yazı bölerken dilbilimsel bütünleri bölmemeye, aynı satırda ve alt yazıda tutmaya çalışın. Bu dilbilimsel bütünler başta cümle, yan cümle ve tümleçler olup her tür tamlama ve söz öbeğini de içine alır.

İki satırlık bir alt yazıda iki satır arasındaki uzunluk farkının iki katı aşmamasına lütfen özen gösterin.

Alt yazıları doğru ve profesyonel bir şekilde bölmek ve çeviri kalitesini korumak için aşağıdaki örnek ve tekniklerden faydalanın.

Örnek 1:

Yanlış:         J. K. Rowling’in yeni
                kitabı Ekim ayında çıkacak.

Doğru:          J. K. Rowling’in yeni kitabı
                Ekim ayında çıkacak.

Örnek 2:

Yanlış:         Profesörün iklim değişikliği
                konuşması büyük tartışma yarattı.

Doğru:          Profesörün iklim değişikliği konuşması
                büyük tartışma yarattı.


  • Alt yazı ve satırları ve, veya, ya da vb. görevdeki bağlaçlarla bitirmemeye, bağlandıkları bir sonraki satır veya alt yazıya eklemeye özen gösterin:

Örnek 1:

Yanlış: 	C Vitamini enerji verir ve
		hastalıklardan korunmanıza yardım eder.

Doğru:		C vitamin enerji verir
		ve hastalıklardan korunmamıza yardım eder.

Örnek 2:

Yanlış: 	İleri teknoloji insan eseri mi yoksa
                süper yapay zekanın öncüsü mü?

Doğru:  	İleri teknoloji insan eseri mi
                yoksa süper yapay zekanın öncüsü mü?

Alt yazı kısaltma

  • İngilizcede sık sık kullanılan ve discourse marker olarak adlandırılan well, now, um, uh, er, oh, like, okay, right, you know, I mean gibi sözcükleri çevirmekten kaçının. Cümleye ek bir anlam katmadıkları için kulağa hoş gelmeyebilir ve karakter sınırını aşmanıza sebep olabilir.
  • Cevabı beklenmeyen soru eklentileri (question tags), tekrar eden kelimeler, aynı cümlede eş veya benzer anlamlı kelimeler veya çok daha kısa ifade edilebilecek cümleleri karakter sınırını korumak adına çevirmekten kaçının.
Örnek:            No, no, no, no, no, he said.
Çeviri:           Hayır, hayır diye tekrarladı.


  • Özellikle belirtili isim tamlamalarında bir tamlayanın birden fazla tamlananı, tamlananın da birden fazla tamlayanı olabilir. Bu tür durumlarda ilgi ekini atarsanız hem kısaltarak 42 karakter kuralına uymuş olur hem de okuma kolaylığı yaratırsınız. Benzer şekilde aynı edata bağlanan isimleri de kısaltabilirsiniz.

Örnek 1

Yanlış:           Muzun, kivinin ve mangonun ortak yanı 
                  tropik meyve olmalarıdır.

Tercih edilen:    Muz, kivi ve mangonun ortak yanı 
                  tropik meyve olmalarıdır.

Örnek 2

Yanlış:           Teknolojinin faydaları ve zararları
                  hâlâ tartışılıyor.

Tercih edilen:    Teknolojinin fayda ve zararları 
                  hâlâ tartışılıyor.

Örnek 3

Yanlış:           Çizimlerinizin ve tasarımlarınızın hayata geçmesi
                  büyük bir adım olabilir.

Tercih edilen:    Çizim ve tasarımlarınızın hayata geçmesi
                  büyük bir adım olabilir.

Diğer alt yazı sorun ve teknikleri

  • Alt yazılarda genel esas cümleleri, tümleçleri ve diğer dilbilimsel bütünleri bir arada tutmak. Bu yüzden bir alt yazıya ait cümlenin (veya tümlecin) ilk veya son bir parçasını bir önceki/bir sonraki alt yazıya almayın.

Örnek:

Somehow, this system worked really well
in her new office.

When you work on something big,
you need to accept failure.


Yanlış çeviri:

Bir şekilde bu sistem
yeni ofisinde çok işe yaradı. Büyük bir

iş üzerinde çalıştığınızda
başarısızlığı da kabullenmeniz gerekir.

Doğru çeviri:

Bir şekilde bu sistem
yeni ofisinde çok işe yaradı.

Büyük bir iş üzerinde çalıştığınızda
başarısızlığı da kabullenmeniz gerekir.


  • Orijinal İngilizce transkriptlerde birden fazla sözcükten oluşan yüklemler tek bir alt yazı oluşturabilir. Türkçeye çeviri yaparken ise dikkat dağıtıcı olması ve cümle bütünlüğünü bozması nedeniyle lütfen başka bir cümleye ait tek kelimelik alt yazılar oluşturmayın. Böyle bir durumda tek kelimelik çevirinizi üstteki alt yazıya ekleyerek ekranda kalma süresini uzatın.

Orijinal alt yazı örneği

Subtitle 1	The number of cases with the symptoms
		after the new treatment

Subtitle 2	has been declining.

Yanlış olan

Alt yazı 1	Yeni tedavi sonrasında bu semptomlara
		sahip vaka sayısı

Alt yazı 2	azalıyor.

Tercih edilen

Alt yazı 	Yeni tedavi sonrasında bu semptomlara
		sahip vaka sayısı azalıyor.


  • Özellikle amaç-neden bildiren cümleler Türkçenin yapısı gereği İngilizceden çevirirken devrik görünebilir. Tümleçleri bir arada tutmak ve kurallı cümle oluşturmak için zamanlamada küçük bir değişiklik yaparak daha profesyonel görünen alt yazılar elde edebilirsiniz. Böyle bir durumda ilk alt yazının ekranda kalma süresini kısaltıp ikincisini uzatarak karakter kuralını koruyabilirsiniz.

Örnek

Subtitle 1	We used to think that humans
		were worse than other creatures

Subtitle 2	because of some biological excuse.

Tercih edilen çeviri

Alt yazı 1	Biyolojik bir mazeret sebebiyle

Alt yazı 2	insanların diğer canlılardan
		daha kötü olduğunu düşünürdük.

Örnekte görüldüğü gibi orijinal İngilizcesinin aksine ilk alt yazı daha kısa, ikincisi daha uzun. Editörde nasıl göründüğünü görmek için bu bağlantıya tıklayabilirsiniz.


Yazım ve noktalama

Sık yapılan hatalar

Türkçede çok sık rastlanılan yazım ve noktalama yanlışlarına lütfen dikkat edin ve gözden geçiri görevlerinde bunlara dikkat edin.

  • Lütfen noktalama işaretlerinden önce boşluk bırakmayın. Tırnak işareti, parantezler ve kısa çizgi hariç noktalama işaretleri kendisinden önceki kelimeye bitişik yazılır. Alt yazı devam ediyorsa noktalama işareti sonrasında bir boşluk bırakın.
  • İngilizcede and, or, but, because bağlaçlarından önce virgül kullanılabilir fakat Türkçede ve, ama, fakat, veya, ya da, çünkü bağlaçlarından önce ve özellikle ‘’ya... ya, hem... hem’’ gibi tekrarlı bağlaçlardan sonra virgül kullanılmaz.
  • Çevirilerde sık sık kullanılan bağlaç olan ‘’ki’’den sonra virgül konmaz.
Doğru:     Yapılan araştırmalar gösteriyor ki 
           ortalama 1 saat daha az uyuyoruz.

Yanlış:    Yapılan araştırmalar gösteriyor ki, 
           ortalama 1 saat daha az uyuyoruz.


  • Art arda sıralanmadıkça zarf fiillerden sonra virgül konmaz. Bunlar fiilere getirilen -esiye, -ip, -meden, -ince, -ken, -eli, -dikçe, -erek, -ir … -mez, -diğinde, -e … -e, -meksizin, -cesine ekleriyle kurulan fiilimsilerdir.
Yanlış:   Araştırma sonuçlanıp, uygulamaya geçildi
          ve hastalar rahatlamaya başladı.

Doğru:    Araştırma sonuçlanıp uygulamaya geçildi
          ve hastalar rahatlamaya başladı.


  • için, üzere, -den dolayı, ile vb. edatlar sonrasında virgül konmaz.
Yanlış:   Bu teknolojiden yararlanmak için, 
          yeni bir deney yapıldı.

Doğru:    Bu teknolojiden yararlanmak için 
          yeni bir deney yapıldı.


  • Şart eki –sa, -se sonrasında virgül konmaz.
Yanlış: Bu yöntem başarılı olursa,
        pek çok kişi üzerinde denenecek.

Doğru:  Bu yöntem başarılı olursa
        pek çok kişi üzerinde denenecek.


  • Dil adlarına gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz ama büyük harfle başlar.
Yanlış: Bununla ilgili İspanyolca’da birçok farklı söz var.
Doğru: Bununla ilgili İspanyolcada birçok farklı söz var.


  • Türkçede sık sık yanlış yazılan bazı sözcüklerin doğru yazımları: birçok, birkaç, her bir, hiçbir, herhangi bir, bir şey, bugün, her gün, pek çok, hiç kimse
  • Düzeltme işareti ^, sanılanın aksine tedavülden kalkmadı. Özellikle düzeltme işaretinin anlamı değiştirdiği eş sesli kelimelerde kullanılması gerekiyor. Türkçe klavyelerde Shift ve 3 tuşuna birlikte basarak düzeltme işareti kullanabilirsiniz. Düzeltme işareti kullanılan kelimeler için: TDK Düzeltme işareti sayfasını ziyaret edin.

Sayıların yazımı

Saat, tarih, para miktarı veya istatistik bilgi olmadığı sürece sayıları -özellikle küçük sayıları- yazıyla yazmaya özen gösterin. Bununla birlikte lütfen cümlelere rakamla başlamayın.

X Bu proje için 4 kişi birlikte çalıştık.

✔ Bu proje için dört kişi birlikte çalıştık.

Kelime seçimi ve tartışmalı söz öbekleri

  • Lütfen çevirilerde amiyane ve argo ifadelerden kaçının, TED kültürüne uygun ifadeler kullanın.
Örnek cümle:      We were annoyed by its sound at first.
Yanlış:           Önceleri çıkardığı sese uyuz olurduk.
Tercih edilen:    Önceleri çıkardığı sese sinir olurduk.
  • Mr ve Mrs kelimelerine tercüme olarak ortaya çıkan ve modern çeviride yeri olmayan bay ve bayan sözcükleri yerine güzel Türkçenin bey, beyefendi, adam, hanım, hanımefendi, kadın sözcüklerini kullanın. Özellikle TED konuşmalarında sık sık geçen ladies and gentlemen hitabını bayanlar ve baylar olarak değil; hanımlar ve beyler olarak çevirin. Yalnızca aksinin mümkün olmadığı soyismi nitelediği durumlarda bay ve bayan kullanın.
Örnek cümle:      A lady stepped into my lab.
Yanlış:           Laboratuvarıma bir bayan girdi.
Tercih edilen:    Laboratuvarıma bir kadın girdi.
  • Lütfen belli gruplar için incitici olabilecek her türlü ifadeden kaçının. Özellikle tefrik edici, ayrımcı her türlü söz ve söz öbeğini (etnik özellikler, politik görüşler, fiziksel özellikler, cinsel yönelimler vs.) kibar ve kabul gören şekillerde çevirin ve yazıya dökün. Örneğin; kör yerine görme engelli (visually impaired instead of blind), sağır yerine işitme engelli (hearing impaired instead of deaf), yaşlı yerine olgun veya kıdemli (senior instead of old), cüce yerine kısa insan, kel yerine saçları dökülmüş, şişman yerine kilolu vs.
Örnek cümle:      A blind man came into the room.
Yanlış:           Kör bir adam içeri girdi.
Tercih edilen:    Görme engelli bir adam içeri girdi.