Turkish

From TED Translators Wiki
Revision as of 14:44, 10 February 2018 by CIHAN EKMEKCI (talk | contribs)
Jump to: navigation, search

TED Translators vikisine hoşgeldiniz!

Bu sayfa TED çevirileri için başlıca kaynak olmakla birlikte, başta TED Translators projesi kapsamındaki çeviri kurallarımızın tüm çevirmenlerimiz tarafından anlaşılması, TED Konuşmalarını çevirirken ihtiyaç duyabileceğimiz tüm ipuçlarının paylaşılması, çeviri kalitesini yükseltme, belli bir kalite standardı sürdürerek bunu en üst seviyeye taşıma amacıyla oluşturuldu.

Aşağıda çeviri yaparken dikkat edilmesi gereken tüm konular, ayrıntılı video bağlantıları da paylaşılarak açıklanıyor. Her tür sorunuz için lütfen Eren'e, Ahmet'e veya Meriç'e mesaj atmaktan çekinmeyin.

Çeviriye yeni başlayanlar

Aramıza katıldığınız için teşekkürler. Sayenizde TED Konuşmaları daha fazla kişiye ulaşıp onların da bu fikirlerden haberdar olmasını sağlıyor. İlk yapmanız gereken Facebook grubumuza üye olmak. Grubumuzda diğer çevirmenlerle iletişim kurabilir ve en güncel çeviri projelerimizi takip edebilirsiniz.

TED Translators youtube hesabında yeni başlayanlar için çeviri işleminin nasıl yürüdüğü, görevler, önemli bilgiler ve Amara'yı kullanma ipuçları var. Buradaki videoları izleyerek Amara’yı çok iyi kullanabilir ve çeviri süreciyle ilgili oluşacak tüm sorularınızın cevaplarını bulabilirsiniz. Çevirinin yayınlanmadan önce hangi aşamalardan geçtiğini öğrenmeniz için özellikle şu videoyu izlemenizi tavsiye ederiz. TED.com sitesinin Translate bölümünde TED çevirmenleri için bütün dillerde geçerli genel çeviri kurallarını bulabilirsiniz. Çevirilerinizde bunlara dikkat etmeniz gerekiyor.

TED stili ve çeviri arayüzümüze alışmanız ve aşağıdaki kurallara aşinalık kazanmanız açısından, lütfen 90 dakikalık çeviri yapmadan gözden geçirme görevi almayın. Aksi halde çeviri bir önceki versiyona dönderilerek deneyimli bir çevirmenin gözden geçirmesi için görevler listesine geri dönecek. Çevirinin onay süreci de uzamış olacak.

Lütfen çok kısa bir zaman ayırarak aşağıdaki kurallara göz atın. Unutmayın, onay aşamasında çevirilerinizin bu kurallara uyup uymadığına bakılıyor.

İyi çeviriler!

Genel esaslar

  1. Lütfen kelimesi kelimesine çeviriden kaçının. Sözcükleri ve cümleleri mümkün olduğunca Türkçe konuşma dilinde kullanıldığı gibi çevirin. Bunun için çeviriyi bitirdikten sonra İngilizcesine bakmadan, çeviri metnini düzyazı olarak okuyun ve yazdıklarınızın Türkçede kulağa hoş geldiğinden emin olun, gerektiğinde düzeltme yapın.
  1. Çevirilerde güzel Türkçemizin en nadide harfleri olan ç, ğ, ı, ş, ö, ü harflerini kulanıyoruz. Eğer İngilizce veya başka bir yabancı dile uyarlanmış klavye kullanıyorsanız, çeviri bittikten sonra çeviriyi .srt dosyası olarak indirdikten sonra, bu sitedeTürkçe harflere çevirip aynı dosyaya kaydediyoruz. Sonra bu dosyayı Amara'ya yüklüyoruz.
  1. TED.com sitesinin Translate bölümünde görebileceğiniz gibi TED konuşmalarında aşırı resmi dil yerine günlük konuşma dili tercih ediliyor. Konuşmacı eğlenceli, kinayeli, heyecanlı veya duygusal bir üslup kullanıyor olabilir. Siz de aynı stili korumaya ve konuşmacıyla kendinizi özdeşleştirerek aynı duyguyu yansıtmaya özen gösterin.
  1. Konuşmanın samimi ve akıcı olması için daha çok ansiklopedik bilgilerde tercih edilen, isim cümlesi oluştururken kullanılan ve ihtimal anlamı "katmayan" bildirme eki ‘’–dir’’ Türkçede genellikle gizli halde kullanılır. Çevirilerde cümleleri –dir ek fiiliyle bitirmemeye dikkat edin.

Örnek 1: Bu benim kardeşim. (olgu, -dir düşmüş)

Örnek 2: Şu karşıdan gelen çocuk bahse varım benim kardeşimdir. (ihtimal, -dir kullanılmış)

  1. Konuşmacılar sunumları sırasında akıcı olmak adına cümlelere sık sık "And" ile başlıyorlar. Türkçede cümlelere "Ve" ile başlanmaz. Lütfen sık sık tekrarlanan cümle başındaki ‘’ve’’leri çevirmeyin.
  1. Konuşmacının bahsettiği kitap, film veya başka bir eser adı Türkçeye çevrilmişse çeviri adını kullanıyoruz. Bununla birlikte konuşmacı, çevirisi yapılmış ve topluma mâl olmuş bir eserin içeriğine atıfta bulunuyorsa lütfen çevirisine sadık kalın. Aksi takdirde esere aşina olanlar bu atıfı anlamakta zorluk çekerler.
  1. Konuşmacı İngilizceye çevrilmemiş fakat literatürde bilinen yabancı kökenli bir kelime kullanıyor olabilir, lütfen bu kelimeleri de aynı şekilde aktaralım. Örneğin İspanya’nın ‘siesta’sını, Brezilya’nın ‘favela’larını veya Türkiye’nin mantı, dolma gibi yemeklerini (Turkish ravioli, stuffed vegetables) çevirmek aynı anlamı vermeyecektir.
  1. Amerikan ölçü birimlerini (feet, lbs, inches, °F), Türkiye'de kullandığımız birimlere (m, kg, cm, C°) çevirerek yazıyoruz.
  1. İngilizcenin aksine, Türkçede sayıların yazımında binler basamağını noktayla, kesirli sayıları virgülle ayırıyoruz. Örnek: 1.001 = bin bir, 1,001 = bir tam, binde bir.
  1. TED'de sık kullanılan bazı sözcüklerin ve terimlerin çevirilerine bu google formundan ulaşabilirsiniz.

Alt yazı oluşturma

TED çevirilerinde okuyucunun alt yazıları kaçırmaması için saniyede 21 karakter, bir satırda en fazla 42 karakter ve iki satırlık bir alt yazıda en fazla 84 karakter kullanma sınırımız var, uymadığımız takdirde sistem uyarı vererek bize hatırlatma yapıyor.

Yeni başlayan çevirmenlerimize alt yazıyı shift+enter komutuyla bölerek ikinci satıra geçiş yapabileceklerini hatırlatalım.

Örneğin, çevirimiz 2 saniye ekranda kalıyor ve 60 karakterden oluşuyorsa ya anlamdan ve yazım kurallarından ödün vermeden daha kısa bir şekilde çevirmeye çalışıyoruz ya da çevirimizin ekranda kalma süresini 2 saniyenin üstüne çıkarıyoruz. Alt yazı bu kurallara uymuyorsa Amara'da o satırın hemen sağında kırmızı bir ünlem işareti çıkıyor, fareyi onun üzerine getirdiğinizde açıklamayı görebilirsiniz. bu videoda bu sorunu nasıl aşabileceğin uygulamalı olarak anlatılıyor.

Alt yazı bölme

Alt yazı bölerken bölünemez dilbilimsel üniteleri (unbreakable linguistic units) bölmemeye ve aynı satırda tutmaya çalışın. Bu dil üniteleri temel olarak her tür tamlamalar, söz öbekleri ve/ya cümlenin öznesi ya da nesnesi olabilir.

Tabii bunu yaparken bir satırın diğerinin %50’sinden daha uzun veya daha kısa olmamasına özen gösterelim.

Türkçe hem sondan eklemeli hem de fiilin çekimlendiği bir dil olduğundan ve yüklemler diğer Roman dillerine göre çok uzun olabildiği için bu kuralı ihlal etmek zorunda olduğunuz durumlar olabilir. Ancak aşağıda gösterilen durumlarda dikkat etmenizi rica ediyoruz.

Örnek 1:

'''Yanlış:'''
J. K. Rowling’in beklenen iki yeni
kitabı Ekim ayında çıkacak.
‘’’Doğru:’’’
J. K. Rowling’in beklenen iki yeni kitabı
Ekim ayında çıkacak.

Örnek 2:

'''Yanlış:'''
Profesörün iklim değişikliği
konuşması büyük tartışma yarattı.
'''Doğru:'''
Profesörün iklim değişikliği konuşması
büyük tartışma yarattı.
  • Özellikle “ve” ve benzeri göreve sahip bağlaçların ikinci veya sonra gelen alt yazıda olması lazım:

Örnek 1:

Yanlış: 	C Vitamini enerji verir ve
		hastalıklardan korunmanıza yardım eder.

Doğru:		C vitamin enerji verir
		ve hastalıklardan korunmamıza yardım eder.
<pre/>

'''Örnek 2:'''
<pre>
Yanlış: 	İleri teknoloji insan eseri mi yoksa
                süper yapay zekanın öncüsü mü?

Doğru:  	İleri teknoloji insan eseri mi
                yoksa süper yapay zekanın öncüsü mü?

Alt yazı kısaltma ve diğer alt yazı sorunları

  • İngilizcede sık sık kullanılan ve ‘’filler words’’ dediğimiz ‘’well, um, uh, er, oh, like, okay, right, you know’’ gibi sözcükleri çevirmek zorunda değilsiniz, zaten bu sözcükler anlamlı değiller; hatta çevirmeye çalıştığınızda saniyede 21 karakter kuralına uymak zorlaşabiliyor.
  • Yine aynı şekilde soru eklentileri (question tags), tekrar eden kelimeler, aynı cümlede eş veya benzer anlamlı kelimeler veya çok daha kısa ifade edilebilecek cümleleri karakter sınırını korumak adına çevirmekten kaçının.

Örnek: No, no, no, no, no, he said. Çeviri: Hayır, hayır diye tekrarladı.

  • Özellikle belirtili isim tamlamalarında bir tamlayanın birden fazla tamlananı, tamlananın da birden fazla tamlayanı olabilir. Bu tür durumlarda ilgi ekini atarsanız, hem kısaltarak 42 karakter kuralına uymuş olursunuz, hem de okuma kolaylığı yaratırsınız. Benzer şekilde aynı edata bağlanan isimleri de kısaltabilirsiniz.
'''Örnek:'''
Muzun, kivinin ve mangonun ortak yanı 
tropik meyve olmalarıdır.

'''Tercih edilen:'''
Muz, kivi ve mangonun ortak yanı 
tropik meyve olmalarıdır.
'''Örnek:'''
Teknolojinin faydaları ve zararları 
hala tartışılıyor.

'''Tercih edilen:'''
Teknolojinin fayda ve zararları 
hala tartışılıyor.
'''Örnek:'''
Çizimlerinizin ve tasarımlarınızın hayata geçmesi
büyük bir adım olabilir.

'''ercih edilen:''' 
Çizim ve tasarımlarınızın hayata geçmesi
büyük bir adım olabilir.
  • Bir alt yazıyı bitirirken bir sonraki cümlenin başını o alt yazıya lütfen eklemeyin. Alt yazılarda genel esas, cümle ve ayrılmaz dil ünitelerini bir arada tutmak.

Örnek:

Somehow, this system worked really well
in her new office.

When you work on something big,
you need to accept failure.


Yanlış:

Bir şekilde bu sistem
yeni ofisinde çok işe yaradı. Büyük bir

iş üzerinde çalıştığınızda
başarısızlığı da kabullenmeniz gerekir.

Doğru:

Bir şekilde bu sistem
yeni ofisinde çok işe yaradı.

Büyük bir iş üzerinde çalıştığınızda
başarısızlığı da kabullenmeniz gerekir.


Yazım ve Noktalama

Bu kısımda grubumuzda sıkça yapılan bazı yazım noktalama yanlışları yer alıyor. En sık yaptığımız noktalama yanlışı ise virgül. Özellikle gözden geçirme esnasında bu kurallara dikkat etmenizi bekliyoruz.

  • Lütfen noktalama işaretlerinden önce boşluk bırakmayın. Noktalama işareti kendisinden önceki kelimeye bitişik yazılır. Alt yazıya devam ediyorsa noktalama işareti sonrasında bir boşluk bırakın.
  • İngilizcede ‘’and, or’’ bağlaçlarından önce/sonra virgül kullanılabilir fakat Türkçede ‘’ve, veya, ya da’’ bağlaçlarından ve özellikle ‘’ya... ya, hem... hem’’ gibi tekrarlı bağlaçlardan sonra virgül kullanılmaz.
  • Çevirilerde sık sık kullandığımız bağlaç olan ‘’ki’’den sonra virgül koymamamız gerektiği unutuluyor.

Örnek: Yapılan araştırmalar gösteriyor ki ortalama 1 saat daha az uyuyoruz. Yanlış: Yapılan araştırmalar gösteriyor ki, ortalama 1 saat daha az uyuyoruz.

  • Anlam karışıklığı yaratabileceği durumlarda işaret zamirlerinden sonra virgül koyuyoruz.

‘’’Örnek:’’’ Bu, insanların refahı için oldukça önemliydi. (Burada virgülün konmaması anlam karışıklığı yaratabilir.)

  • Zarf fiillerden sonra virgül konmaz. Bunlar fiilere getirilen ‘’-esiye, -ip, -meden, -ince, -ken, -eli, -dikçe, -erek, -ir … -mez, -diğinde, -e … -e, -meksizin, -cesine’’ ekleriyle kurulan fiilimsilerdir.

Yanlış: Araştırma sonuçlanıp, uygulamaya geçildi

         ve hastalar rahatlamaya başladı.

Doğru: Araştırma sonuçlanıp uygulamaya geçildi

         ve hastalar rahatlamaya başladı.
  • ‘’için’’ vb. edatlar sonrasında virgül kullanılmaz

Örnek: Bu teknolojiden yararlanmak için, yeni bir deney yapıldı. Doğru: Bu teknolojiden yararlanmak için yeni bir deney yapıldı.

  • Şart eki –sa, -se sonrasında virgül konmaz.
  • Dil adlarına gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz ama büyük harfle başlar.

Yanlış: Bununla ilgili İspanyolca’da birçok farklı söz var. Doğru: Bununla ilgili İspanyolcada birçok farklı söz var.

  • Türkçede sık sık yanlış yazılan belgisiz tamlamaların doğru yazımları: "birçok, birkaç, her bir, hiçbir, herhangi bir, bir şey, bugün, her gün, pek çok, hiç kimse"
  • Düzeltme işareti, yani halk arasında şapka dediğimiz ‘’^’’ işaret tedavülden kalkmadı fakat kullanımı zorunlu değil. Özellikle düzeltme işareti kullanılmadığı zaman eş sesli olan kelimelerde anlam kargaşasını önlemek için kullanılmasını tavsiye ediyoruz. Türkçe klavyelerde shift ve 3 tuşuna birlikte basarak düzeltme işareti kullanabilirsiniz.

Ayrıntılı bilgi için: TDK Düzeltme işareti

  • Yazım ve noktalama konusunda emin olmadığınız her detay için [tdk.gov.tr/ Türk Dil Kurumu resmi internet sitesi]ni ziyaret edebilirsiniz.


Kelime seçimi ve tartışmalı söz öbekleri

  • Lütfen çevirilerde amiyane ve argo ifadelerden kaçınalım, TED kültürüne uygun ifadeler kullanalım.
Örnek cümle:   We were annoyed by its sound at first.
Çeviri 1:      Önceleri çıkardığı sese uyuz olurduk.
Tercih edilen: Önceleri çıkardığı sese sinir olurduk.
  • Mr ve Mrs kelimelerine tercüme olarak ortaya çıkan ve modern çeviride artık yeri olmayan bay ve bayan sözcükleri yerine Türkçemizin güzel bey, beyefendi, adam, hanım, hanımefendi, kadın sözcüklerini kullanalım. Özellikle TED konuşmalarında sıkça geçen ‘’ladies and gentlemen’’ hitabını bayanlar ve baylar olarak değil; hanımlar ve beyler olarak çevirelim. Yalnızca soyismi nitelediği durumlarda bay ve bayan kullanalım.
Örnek: A lady stepped into my lab.
Yanlış: Laboratuvarıma bir bayan girdi.
Doğru: Laboratuvarıma bir kadın girdi.
  • Belli gruplar için incitici olabilecek her türlü ifadeden kaçınalım. Özellikle tefrik edici, ayrımcı her türlü söz ve söz öbeğini (etnik özellikler, politik görüşler, fiziksel özellikler, cinsel yönelimler vs.) kibar ve kabul gören şekillerde çevirelim ve yazıya dökelim.

Örneğin; kör yerine görme engelli (visually impaired instead of blind), sağır yerine işitme engelli (hearing impaired instead of deaf), yaşlı yerine olgun veya kıdemli (senior instead of old), cüce yerine kısa insan, kel yerine saçları dökülmüş, şişman yerine kilolu vs.

Örnek: A blind man came into the room.
Çeviri 1: Kör bir adam içeri girdi.
Tercih edilen: Görme engelli bir adam içeri girdi.

İsimlerin yanlış yazılması

Bazen konuşmanın çevireni ve gözden geçireni TED.com'da yanlış yazılabiliyor. Bu durumda Eren'e, Ahmet'e veya Meriç'e konuşmanın TED bağlantısını, çevirenin ve gözden geçirenin TED profil bağlantılarını mesaj atarsanız en kısa zamanda düzelttiririz.

Örnek mesaj:’’ http://www.ted.com/talks/ken_robinson_says_schools_kill_creativity Translator:http://www.ted.com/profiles/xxxxxx Reviewer: http://www.ted.com/profiles/xxxxxx