Difference between revisions of "Turkish"

From TED Translators Wiki
Jump to: navigation, search
m
Line 25: Line 25:
 
==Genel esaslar==
 
==Genel esaslar==
  
'''1.''' Lütfen kelimesi kelimesine çeviriden kaçının. Sözcük ve cümleleri mümkün olduğunca Türkçe konuşma dilinde kullanıldığı gibi çevirin. Bunun için çeviriyi bitirdikten sonra İngilizcesine bakmadan çeviri metnini düzyazı olarak okuyun ve yazdıklarınızın Türkçede kulağa hoş geldiğinden emin olun, gerektiğinde düzeltme yapın.
+
'''1.''' Lütfen kelimesi kelimesine çeviriden kaçının. Sözcük ve cümleleri mümkün olduğu kadar Türkçe konuşma dilinde kullanıldığı gibi çevirin. Bunun için çeviriyi bitirdikten sonra İngilizcesine bakmadan çeviri metnini düzyazı olarak okuyun ve yazdıklarınızın Türkçede kulağa hoş geldiğinden emin olun, gerektiğinde düzeltme yapın.
  
 
'''2.''' Çevirilerde Türkçe karakterlerimiz '''''ç, ğ, ı, ş, ö, ü''''' harflerini kulanıyoruz. Eğer İngilizce veya başka bir yabancı dile uyarlanmış klavye kullanıyorsanız çeviri bittikten sonra çeviriyi .srt dosyası olarak indirdikten sonra, [http://turkce-karakter.appspot.com/ bu sitede] Türkçe karakterlere çevirip aynı dosyaya kaydedin. Sonra bu dosyayı Amara'ya yükleyerek devam edebilirsiniz.  
 
'''2.''' Çevirilerde Türkçe karakterlerimiz '''''ç, ğ, ı, ş, ö, ü''''' harflerini kulanıyoruz. Eğer İngilizce veya başka bir yabancı dile uyarlanmış klavye kullanıyorsanız çeviri bittikten sonra çeviriyi .srt dosyası olarak indirdikten sonra, [http://turkce-karakter.appspot.com/ bu sitede] Türkçe karakterlere çevirip aynı dosyaya kaydedin. Sonra bu dosyayı Amara'ya yükleyerek devam edebilirsiniz.  
Line 53: Line 53:
 
==Alt yazı oluşturma==
 
==Alt yazı oluşturma==
  
TED çevirilerinde okuyucunun alt yazıları kaçırmaması için saniyede 21 karakter, bir satırda en fazla 42 karakter ve iki satırlık bir alt yazıda en fazla 84 karakter kullanma sınırımız var, uymadığımız takdirde sistem uyarı vererek bize hatırlatma yapıyor.  
+
TED çevirilerinde okuyucunun alt yazıları kaçırmaması için saniyede 21 karakter, bir satırda en fazla 42 karakter ve iki satırlık bir alt yazıda en fazla 84 karakter kullanma sınırı var, uymadığımız takdirde sistem uyarı vererek bize hatırlatma yapıyor.  
  
 
Yeni başlayan çevirmenlerimize alt yazıyı Shift+Enter komutuyla bölerek ikinci satıra geçiş yapabileceklerini hatırlatalım.
 
Yeni başlayan çevirmenlerimize alt yazıyı Shift+Enter komutuyla bölerek ikinci satıra geçiş yapabileceklerini hatırlatalım.
Line 108: Line 108:
 
===Alt yazı kısaltma ve diğer alt yazı sorunları===
 
===Alt yazı kısaltma ve diğer alt yazı sorunları===
  
* İngilizcede sık sık kullanılan ve ‘’filler words’’ dediğimiz ‘’well, um, uh, er, oh, like, okay, right, you know’’ gibi sözcükleri çevirmek zorunda değilsiniz, zaten bu sözcükler anlamlı değiller; hatta çevirmeye çalıştığınızda Türkçede kulağa hoş gelmeyebilir ve saniyede 21 kuralına uymak zorlaşabilir.
+
* İngilizcede sık sık kullanılan ve ‘’filler words’’ denilen ‘’well, um, uh, er, oh, like, okay, right, you know’’ gibi sözcükleri çevirmek zorunda değilsiniz, zaten bu sözcükler anlamlı değiller; hatta çevirmeye çalıştığınızda Türkçede kulağa hoş gelmeyebilir ve saniyede 21 kuralına uymak zorlaşabilir.
  
* Yine aynı şekilde soru eklentileri (question tags), tekrar eden kelimeler, aynı cümlede eş veya benzer anlamlı kelimeler veya çok daha kısa ifade edilebilecek cümleleri karakter sınırını korumak adına çevirmekten kaçının.
+
* Cevabı beklenmeyen soru eklentileri (question tags), tekrar eden kelimeler, aynı cümlede eş veya benzer anlamlı kelimeler veya çok daha kısa ifade edilebilecek cümleleri karakter sınırını korumak adına çevirmekten kaçının.
  
 
<pre>
 
<pre>

Revision as of 14:19, 11 February 2018

TED Translators vikisine hoş geldiniz!

Bu sayfa başta TED Translators projesi kapsamındaki çeviri kurallarımızın tüm çevirmenlerimiz tarafından anlaşılması, TED Konuşmalarını çevirirken ihtiyaç duyabileceğiniz tüm ipuçlarının paylaşılması, çeviri kalitesini yükseltme, belli bir kalite standardı sürdürerek bunu en üst seviyeye taşıma amacıyla oluşturuldu.

Aşağıda çeviri yaparken dikkat edilmesi gereken tüm konular, ayrıntılı video bağlantıları da paylaşılarak açıklanıyor. Her tür sorunuz için lütfen Eren'e, Ahmet'e veya Meriç'e mesaj atmaktan çekinmeyin.

Yeni çevirmenler

116 dil üzerinde çeviri yapan binlerce TED Çevirmeninden biri olmak için bir adım attınız. Sayenizde yaymaya değer fikirler çok daha geniş bir kitleye ulaşıyor.

Lütfen Facebook grubumuza üye olun. Facebook grubumuz üzerinden diğer çevirmenlerle iletişim kurabilir ve güncel çeviri projelerimizi takip edebilirsiniz.

TED Translators YouTube kanalında yeni çevirmenler için tüm sürecin nasıl yürüdüğü ve teknik bilgiler görsel bir şekilde anlatılıyor. Buradaki videoları izleyerek Amara’yı çok iyi kullanabilir ve çeviri süreciyle ilgili tüm sorularınızın yanıtlarını bulabilirsiniz. Çevirinin yayınlanmadan önce hangi aşamalardan geçtiğini öğrenmek için özellikle bu videoyu izlemenizi tavsiye ederiz.

TED resmi web sitesinin Translate sekmesinde TED Çevirmenleri için bütün dillerde geçerli genel çeviri kurallarını bulabilirsiniz. Çevirilerinizde bunlara dikkat etmeniz gerekiyor.

TED stili ve çeviri arayüzümüze alışmanız ve aşağıdaki kurallara aşinalık kazanmanız için lütfen 90 dakika çeviri yapmadan gözden geçirme (review) görevi almayın. Aksi halde çeviri bir önceki versiyona dönderilerek deneyimli bir çevirmenin gözden geçirmesi için görevler listesine geri dönecek. Çevirinin onay süreci de uzamış olacak.

Lütfen çok kısa bir zaman ayırarak aşağıdaki kurallara göz atın. Unutmayın, onay aşamasında çevirilerinizin bu kurallara uyup uymadığına bakılıyor.

İyi çeviriler!

Genel esaslar

1. Lütfen kelimesi kelimesine çeviriden kaçının. Sözcük ve cümleleri mümkün olduğu kadar Türkçe konuşma dilinde kullanıldığı gibi çevirin. Bunun için çeviriyi bitirdikten sonra İngilizcesine bakmadan çeviri metnini düzyazı olarak okuyun ve yazdıklarınızın Türkçede kulağa hoş geldiğinden emin olun, gerektiğinde düzeltme yapın.

2. Çevirilerde Türkçe karakterlerimiz ç, ğ, ı, ş, ö, ü harflerini kulanıyoruz. Eğer İngilizce veya başka bir yabancı dile uyarlanmış klavye kullanıyorsanız çeviri bittikten sonra çeviriyi .srt dosyası olarak indirdikten sonra, bu sitede Türkçe karakterlere çevirip aynı dosyaya kaydedin. Sonra bu dosyayı Amara'ya yükleyerek devam edebilirsiniz.

3. TED konuşmalarında aşırı resmi dil yerine günlük konuşma dili tercih ediliyor. Konuşmacı eğlenceli, kinayeli, heyecanlı veya duygusal bir üslup kullanıyor olabilir. Siz de aynı stili korumaya ve konuşmacıyla kendinizi özdeşleştirerek aynı duyguyu yansıtmaya özen gösterin.

4. Ansiklopedik bilgi akışında isim cümlesi oluştururken kullanılan ve ihtimal anlamı katmayan bildirme eki –dir Türkçede genellikle gizli halde kullanılır. Çevirilerde cümleleri –dir ek fiiliyle bitirmemeye dikkat edin.

Örnek 1: Bu benim kardeşim. (olgu, -dir düşmüş)

Örnek 2: Şu karşıdan gelen çocuk bahse varım benim kardeşimdir. (ihtimal, -dir kullanılmış)

5. Konuşmacılar sunumları sırasında akıcı olmak adına cümlelere sık sık "And" ile başlıyorlar. Türkçede cümlelere "Ve" ile başlanmaz. Lütfen sık sık tekrarlanan cümle başındaki ‘’ve’’leri çevirmeyin.

6. Konuşmacının bahsettiği kitap, film veya başka bir eser adı Türkçeye çevrilmişse çeviri adını kullanıyoruz. Bununla birlikte konuşmacı, çevirisi yapılmış ve topluma mâl olmuş bir eserin içeriğine atıfta bulunuyorsa lütfen çevirisine sadık kalın. Aksi takdirde esere aşina olanlar bu atıfı anlamakta zorluk çekerler.

7. Konuşmacı İngilizceye çevrilmemiş fakat literatürde bilinen yabancı kökenli bir kelime kullanıyor olabilir, lütfen bu kelimeleri aynı şekilde aktarın. Örneğin İspanya’nın ‘siesta’sını, Brezilya’nın ‘favela’larını veya Türkiye’nin mantı, dolma gibi yemeklerini (Turkish ravioli, stuffed vegetables) çevirmek aynı anlamı vermeyecektir.

8. Amerikan ölçü birimleri (feet, lbs, inches, °F), Türkiye'de kullanılan birimlere (m, kg, cm, C°) çevrilerek yazılır.

9. İngilizcenin aksine Türkçede sayıların yazımında binler basamağı noktayla, ondalıklar ise virgülle ayrılır. Yani İngilizce metindeki 1,250 people söz öbeği 1.250 kişi olarak çevrilir.

10. TED'de sık kullanılan bazı sözcük ve terimlerin çevirilerine bu Google formundan ulaşabilirsiniz.

Alt yazı oluşturma

TED çevirilerinde okuyucunun alt yazıları kaçırmaması için saniyede 21 karakter, bir satırda en fazla 42 karakter ve iki satırlık bir alt yazıda en fazla 84 karakter kullanma sınırı var, uymadığımız takdirde sistem uyarı vererek bize hatırlatma yapıyor.

Yeni başlayan çevirmenlerimize alt yazıyı Shift+Enter komutuyla bölerek ikinci satıra geçiş yapabileceklerini hatırlatalım.

Örneğin, alt yazı 2 saniye ekranda kalıyor ve 60 karakterden oluşuyorsa anlamdan ve yazım kurallarından ödün vermeden daha kısa bir şekilde çevirmeye çalışın. Olmuyorsa çevirinin ekranda kalma süresini 2 saniyenin üstüne çıkarın. Alt yazı bu kurallara uymuyorsa Amara'da o satırın hemen sağında kırmızı bir ünlem işaretiyle sistem uyarısı çıkıyor, imleci onun üzerine getirdiğinizde açıklamayı görebilirsiniz. Bu videoda bu sorunun kolayca nasıl aşılacağı uygulamalı olarak anlatılıyor.

Alt yazı bölme

Alt yazı bölerken bölünemez dilbilimsel üniteleri (unbreakable linguistic units) bölmemeye ve aynı satırda tutmaya çalışın. Bu dil üniteleri temel olarak her tür tamlamalar, söz öbekleri ve/ya cümlenin öznesi ya da nesnesi olabilir.

Tabii bunu yaparken bir satırın diğerinin yarısından daha uzun veya daha kısa olmamasına özen gösterin.

Türkçe hem sondan eklemeli hem de fiilin çekimlendiği bir dil olduğundan ve yüklemler diğer Roman dillerine göre çok uzun olabildiği için bu kuralı ihlal etmek zorunda olduğunuz istinai durumlar dışında aşağıda gösterilen şekillerde dikkat etmeniz çeviri kalitesini büyük ölçüde etkileyecektir.

Örnek 1:

Yanlış:         J. K. Rowling’in beklenen iki yeni
                kitabı Ekim ayında çıkacak.

Doğru:          J. K. Rowling’in beklenen iki yeni kitabı
                Ekim ayında çıkacak.

Örnek 2:

Yanlış:         Profesörün iklim değişikliği
                konuşması büyük tartışma yarattı.

Doğru:          Profesörün iklim değişikliği konuşması
                büyük tartışma yarattı.


  • Özellikle “ve” ve benzeri göreve sahip bağlaçların ikinci veya sonra gelen alt yazıda olması lazım:

Örnek 1:

Yanlış: 	C Vitamini enerji verir ve
		hastalıklardan korunmanıza yardım eder.

Doğru:		C vitamin enerji verir
		ve hastalıklardan korunmamıza yardım eder.

Örnek 2:

Yanlış: 	İleri teknoloji insan eseri mi yoksa
                süper yapay zekanın öncüsü mü?

Doğru:  	İleri teknoloji insan eseri mi
                yoksa süper yapay zekanın öncüsü mü?

Alt yazı kısaltma ve diğer alt yazı sorunları

  • İngilizcede sık sık kullanılan ve ‘’filler words’’ denilen ‘’well, um, uh, er, oh, like, okay, right, you know’’ gibi sözcükleri çevirmek zorunda değilsiniz, zaten bu sözcükler anlamlı değiller; hatta çevirmeye çalıştığınızda Türkçede kulağa hoş gelmeyebilir ve saniyede 21 kuralına uymak zorlaşabilir.
  • Cevabı beklenmeyen soru eklentileri (question tags), tekrar eden kelimeler, aynı cümlede eş veya benzer anlamlı kelimeler veya çok daha kısa ifade edilebilecek cümleleri karakter sınırını korumak adına çevirmekten kaçının.
Örnek:            No, no, no, no, no, he said.
Çeviri:           Hayır, hayır diye tekrarladı.


  • Özellikle belirtili isim tamlamalarında bir tamlayanın birden fazla tamlananı, tamlananın da birden fazla tamlayanı olabilir. Bu tür durumlarda ilgi ekini atarsanız hem kısaltarak 42 karakter kuralına uymuş olursunuz hem de okuma kolaylığı yaratırsınız. Benzer şekilde aynı edata bağlanan isimleri de kısaltabilirsiniz.

Örnek 1

Yanlış:           Muzun, kivinin ve mangonun ortak yanı 
                  tropik meyve olmalarıdır.

Tercih edilen:    Muz, kivi ve mangonun ortak yanı 
                  tropik meyve olmalarıdır.

Örnek 2

Yanlış:           Teknolojinin faydaları ve zararları
                  hala tartışılıyor.

Tercih edilen:    Teknolojinin fayda ve zararları 
                  hala tartışılıyor.

Örnek 3

Yanlış:           Çizimlerinizin ve tasarımlarınızın hayata geçmesi
                  büyük bir adım olabilir.

Tercih edilen:    Çizim ve tasarımlarınızın hayata geçmesi
                  büyük bir adım olabilir.


  • Bir alt yazıyı bitirirken bir sonraki cümlenin başını o alt yazıya lütfen eklemeyin. Benzer şekilde yeni bir alt yazı oluştururken bir önceki cümlenin son kısmını o alt yazıya eklemeyin. Alt yazılarda genel esas, cümle ve ayrılmaz dil ünitelerini bir arada tutmak.

Örnek:

Somehow, this system worked really well
in her new office.

When you work on something big,
you need to accept failure.


Yanlış çeviri:

Bir şekilde bu sistem
yeni ofisinde çok işe yaradı. Büyük bir

iş üzerinde çalıştığınızda
başarısızlığı da kabullenmeniz gerekir.

Doğru çeviri:

Bir şekilde bu sistem
yeni ofisinde çok işe yaradı.

Büyük bir iş üzerinde çalıştığınızda
başarısızlığı da kabullenmeniz gerekir.


Yazım ve Noktalama

Bu kısımda Türkçe çevirilerde sık sık yapıldığı gözlemlenen yazım noktalama yanlışları yer alıyor. En sık yapılan noktalama yanlışı ise virgül. Özellikle gözden geçirme görevlerinde bu kurallara dikkat etmenizi bekliyoruz.

  • Lütfen noktalama işaretlerinden önce boşluk bırakmayın. Noktalama işareti kendisinden önceki kelimeye bitişik yazılır. Alt yazı devam ediyorsa noktalama işareti sonrasında bir boşluk bırakın.
  • İngilizcede ‘’and, or’’ bağlaçlarından önce/sonra virgül kullanılabilir fakat Türkçede ‘’ve, veya, ya da’’ bağlaçlarından ve özellikle ‘’ya... ya, hem... hem’’ gibi tekrarlı bağlaçlardan sonra virgül kullanılmaz.
  • Çevirilerde sık sık kullandığımız bağlaç olan ‘’ki’’den sonra virgül koymuyoruz.
Doğru:     Yapılan araştırmalar gösteriyor ki 
           ortalama 1 saat daha az uyuyoruz.

Yanlış:    Yapılan araştırmalar gösteriyor ki, 
           ortalama 1 saat daha az uyuyoruz.


  • Anlam karışıklığı yaratabileceği durumlarda işaret zamirlerinden sonra virgül koyuyoruz.

Örnek: Bu, insanların refahı için oldukça önemliydi. (Burada virgülün konmaması anlam karışıklığı yaratabilir.)

  • Zarf fiillerden sonra virgül konmaz. Bunlar fiilere getirilen -esiye, -ip, -meden, -ince, -ken, -eli, -dikçe, -erek, -ir … -mez, -diğinde, -e … -e, -meksizin, -cesine ekleriyle kurulan fiilimsilerdir.
Yanlış:   Araştırma sonuçlanıp, uygulamaya geçildi
          ve hastalar rahatlamaya başladı.

Doğru:    Araştırma sonuçlanıp uygulamaya geçildi
          ve hastalar rahatlamaya başladı.


  • ‘’için’’ vb. edatlar sonrasında virgül konmaz.
Yanlış:   Bu teknolojiden yararlanmak için, 
          yeni bir deney yapıldı.

Doğru:    Bu teknolojiden yararlanmak için 
          yeni bir deney yapıldı.


  • Şart eki –sa, -se sonrasında virgül konmaz.
  • Dil adlarına gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz ama büyük harfle başlar.
Yanlış: Bununla ilgili İspanyolca’da birçok farklı söz var.
Doğru: Bununla ilgili İspanyolcada birçok farklı söz var.
  • Türkçede sık sık yanlış yazılan belgisiz tamlamaların doğru yazımları: "birçok, birkaç, her bir, hiçbir, herhangi bir, bir şey, bugün, her gün, pek çok, hiç kimse"
  • Düzeltme işareti, yani halk arasında şapka dediğimiz ‘’^’’ işaret tedavülden kalkmadı fakat kullanımı zorunlu değil. Özellikle düzeltme işareti kullanılmadığı zaman eş sesli olan kelimelerde anlam kargaşasını önlemek için kullanılmasını tavsiye ediyoruz. Türkçe klavyelerde shift ve 3 tuşuna birlikte basarak düzeltme işareti kullanabilirsiniz.

Ayrıntılı bilgi için: TDK Düzeltme işareti


Kelime seçimi ve tartışmalı söz öbekleri

  • Lütfen çevirilerde amiyane ve argo ifadelerden kaçının, TED kültürüne uygun ifadeler kullanın.
Örnek cümle:      We were annoyed by its sound at first.
Yanlış:           Önceleri çıkardığı sese uyuz olurduk.
Tercih edilen:    Önceleri çıkardığı sese sinir olurduk.
  • Mr ve Mrs kelimelerine tercüme olarak ortaya çıkan ve modern çeviride yeri olmayan bay ve bayan sözcükleri yerine güzel Türkçenin bey, beyefendi, adam, hanım, hanımefendi, kadın sözcüklerini kullanın. Özellikle TED konuşmalarında sık sık geçen ladies and gentlemen hitabını bayanlar ve baylar olarak değil; hanımlar ve beyler olarak çevirin. Yalnızca aksinin mümkün olmadığı soyismi nitelediği durumlarda bay ve bayan kullanın.
Örnek cümle:      A lady stepped into my lab.
Yanlış:           Laboratuvarıma bir bayan girdi.
Tercih edilen:    Laboratuvarıma bir kadın girdi.
  • Lütfen belli gruplar için incitici olabilecek her türlü ifadeden kaçının. Özellikle tefrik edici, ayrımcı her türlü söz ve söz öbeğini (etnik özellikler, politik görüşler, fiziksel özellikler, cinsel yönelimler vs.) kibar ve kabul gören şekillerde çevirin ve yazıya dökün. Örneğin; kör yerine görme engelli (visually impaired instead of blind), sağır yerine işitme engelli (hearing impaired instead of deaf), yaşlı yerine olgun veya kıdemli (senior instead of old), cüce yerine kısa insan, kel yerine saçları dökülmüş, şişman yerine kilolu vs.
Örnek cümle:      A blind man came into the room.
Yanlış:           Kör bir adam içeri girdi.
Tercih edilen:    Görme engelli bir adam içeri girdi.

İsimlerin yanlış yazılması

Bazen konuşmanın çevireni ve gözden geçireni TED.com'da yanlış yazılabiliyor. Bu durumda Eren'e, Ahmet'e veya Meriç'e konuşmanın TED bağlantısını, çevirenin ve gözden geçirenin TED profil bağlantılarını mesaj atarsanız en kısa zamanda düzelttiririz.

Örnek mesaj: http://www.ted.com/talks/ken_robinson_says_schools_kill_creativity Translator:http://www.ted.com/profiles/xxxxxx Reviewer: http://www.ted.com/profiles/xxxxxx