Częste błędy i jak ich unikać

From TED Translators Wiki
Revision as of 07:53, 30 April 2014 by Symbolt (talk | contribs) (Gramatyka)
Jump to: navigation, search

Interpunkcja

1. W napisach należy używać cudzysłowów prostych (""), nie drukarskich („”), ponieważ drukarskie mogą nie wyświetlać się w niektórych odtwarzaczach. W pisowni amerykańskiej inne znaki interpunkcyjne są po lewej stronie cudzysłowu ("This is an example."). W języku polskim umieszcza się je po prawej stronie ("To jest przykład".).

2. W napisach należy używać łącznika (-) w funkcji myślnika (półpauzy – lub pauzy —). Półpauzy i pauzy mogą nie wyświetlać się w niektórych odtwarzaczach.

3. Znak "--" w oryginale (em dash) stosowany jest w języku angielskim (szczególnie w odmianie amerykańskiej) tak, jak w języku polskim wielokropek. Zazwyczaj możemy zamienić go na przecinek albo zakończyć zdanie (rozdzielić zdanie złożone na dwa zdania). Jeśli w oryginale oznacza on pauzę (np. zająknięcie się), możemy użyć wielokropka ("I don't know how--" - "Nie wiem, jak...").

4. Dziesięciolecia zapisuje się z kropką na końcu: lata 20. // w latach 70. // w połowie lat 30.

Gramatyka

1. Nie należy tłumaczyć dosłownie konstrukcji z "make", np. "That's why I decided to make my life more complicated" to nie "dlatego postanowiłem uczynić moje życie bardziej skomplikowanym", ale "więc postanowiłem skomplikować sobie życie". "Uczynić coś czymś" to zazwyczaj konstrukcja zbyt literacka w napisach w OTP.

3. Tłumaczenie "you" a formy bezosobowe: w angielskim przeważają formy osobowe czasownika, które w polskim bardziej naturalnie brzmią bezosobowo:

pytaniem, które powinniście byli sobie zadać -- > trzeba zadać sobie pytanie

Często chcemy wyrazić jakąś prawdę lub zasadę ogólną dotyczącą ludzi. W języku angielskim używamy wtedy "one" (oficjalnie) lub "you" - opisujemy tak jakby przykładową sytuację z przykładowym uczestnikiem, która ma stanowić "lekcję" dla słuchacza: "you don't know until you try." W języku polskim (konwencjonalnie) w takiej sytuacji nie tworzymy przykładowej historii dla słuchacza, ale używamy właśnie konstrukcji bezosobowych, np. "nie WIADOMO, póki SIĘ nie SPRÓBUJE" - czyli mamy tu formę bezosobową i czasownik zwrotny. Dosłowne tłumaczenie konstrukcji angielskich odnoszących się do prawd i zasad ogólnych, w których występuje "you" ("nie wiesz, dopóki nie spróbujesz"), to częsty błąd, a tak naprawdę sposób wyrażania się, który często słyszymy już w języku potocznym (jako naleciałość z angielskiego).

4. Należy zwracać uwagę na zgodność gramatyczną całego zdania (nawet, jeśli jest rozbite na poszczególne napisy). Na przykład "One of the things we learned from Darwin is that the human species" to nie "Jedną z rzeczy jakiej nauczyliśmy się od Darwina to taka, że gatunek ludzki", ale "Nauczyliśmy się od Darwina, że gatunek ludzki".

Słownictwo

1. Nie należy w tłumaczeniu używać zaimków wskazujących (ten, tamten) jako odpowiedników rodzajnika określonego (the). W języku polskim odpowiednikiem zaimka określonego jest miejsce słowa w zdaniu, np.:

A boy was standing next to the door. Koło drzwi stał chłopiec. [kategoryzacja nowego elementu sceny]

The boy was standing next to the door. Chłopiec stał koło drzwi. [odniesienie do elementu znanego z kontekstu lub wiedzy ogólnej - konkretny chłopiec]

Przykład: tłumaczeniem zdania "And then the computer calculates it" będzie "Potem oblicza to komputer/Potem komputer to oblicza", NIE "Potem oblicza to ten komputer".

2. Zaimki dzierżawcze - w języku angielskim zaimków dzierżawczych używa się znacznie częściej niż w polskim. Jeśli zaimek nie służy do rozróżnienia, w razie wątpliwości, do której osoby coś przynależy, w polskim raczej zaimka dzierżawczego nie użyjemy (np. "I went there with my wife" --> "Poszłam tam z żoną" - nie trzeba zaznaczać, że własną, nie cudzą, bo wynika to z kontekstu). Inny przykład: "for my mom" = "dla mojej/swojej mamy" --> "dla mamy". Należy uważać szczególnie na części ciała: "I held it in my hand" to "trzymałam to w dłoni", nie "trzymałam to w mojej dłoni" (bo nie musimy podkreślać, że to była dłoń mówiącej, wynika to z kontekstu).

3. Biliony i miliony funkcjonują inaczej po polsku i po angielsku – czyli znana pulapka na poczatkujacych tlumaczy ;-) http://www.jimloy.com/math/billion.htm

4. Wieki - używamy numeracji rzymskiej (np. "w XX wieku" zamiast "w 20. wieku").

5. Precisely! exactly! -- > właśnie (nie: dokładnie)...

6. Uwaga na konstrukcję "it's [przymiotnik] to [czasownik]". Np. "it's really important to remember": nie: "bardzo ważnym jest by pamiętać,", ale "Musimy pamiętać / Trzeba pamiętać / Najważniejsze, to zapamiętać" itp.

7. Słowo "thing" tłumaczymy jako "rzecz" zazwyczaj w znaczeniu "object". W innych przypadkach tłumaczeniem "thing" będzie "to, co", "to, że" itp., na przykład:

"The difficult thing is, it's easier to do something wrong"

...To nie:

"Kłopotliwą rzeczą jest to, że łatwiej jest zrobić coś złego"

...(kłopotliwa rzecz to np. psujący się często samochód). Ma być:

"To kłopotliwe, że łatwiej zrobić coś złego,"

(albo: "Kłopotliwe jest to, że...").

8. Skrót "tys." (tysiąc): ponieważ jest to skrót od słowa "tysiąc", należy pisać "tys." a nie "tyś."

Kalki językowe

1. "He should go and explain" = "Powinien wyjaśnić", (niekoniecznie "pójść i wyjaśnić")
2. "Each and every one" = "Każdy" albo "Każdy z nich" (nie: "każdy jeden")
3. "what they're doing, each one of them, is they're glowing" = Każdy z nich połyskuje (nie: "to co one robią, to połyskują")
4. "there isn't anything we can say" = "Nie można nic powiedzieć" (nie: "nie ma nic co możemy powiedzieć")

Łamanie linijek

(Pewne elementy tekstu nie powinny zostawać na końcu linijki.)

1. Nie należy zostawiać na końcu linijki przyimków (w, po, z), zaimków względnych (który, że, gdy, gdzie).

2. Nie należy zostawiać na końcu linijki myślnika/łącznika. W większości przypadków można zamienić go na przecinek ("Byłam tam na wakacjach -/to piękne miasteczko". --> "Byłam tam na wakacjach, to piękne miasteczko".). Czasami można też zakończyć zdanie (rozdzielić zdanie złożóne na dwa zdania).

3. Nie należy zostawiać na końcu linijki średnika ani dwukropka. Znaki te są słabo widoczne na końcu linijki. Prawie zawsze można zastąpić je przecinkiem albo rozbić w tym miejscu zdanie.

Więcej o łamaniu linijek można poczytać w tym poradniku (w języku angielskim).

Styl

1. Napisy to zapis języka mówionego. Napisy "udają" język mówiony, bo nie zachowują wszystkich jego konwencji, jednak należy unikać w nich wyrażeń kojarzących się wyraźnie z językiem pisanym (chyba że chcemy stylizować język postaci na pisany). Nie należy na siłę stosować wyrażeń "poważnych", np. zamiast "aby" należy pisać "żeby", zamiast "rzekłem" "powiedziałem" itp.

Skracanie linijek

Poniższe informacje to skrót tego poradnika (w języku angielskim).

Nie trzeba starać się tłumaczyć w stosunku 1:1. W napisach wskazany jest wręcz proces odwrotny - kompresja formy z zachowaniem znaczenia, aby umożliwić widzowi nieznającemu angielskiego i czytającemu ze średnią prędkością przeczytanie linijki w czasie, w którym wyświetlana jest na ekranie i dodatkowo zostawienie widzowi czasu na spojrzenie na ekran (napisy są dodatkiem do filmu). Prędkość czytania nie może przekroczyć 21 znaków na sekundę. Dlatego należy w tłumaczeniu opuszczać niektóre elementy oryginału. Przykłady:

1. Nie trzeba za każdym razem, kiedy w oryginale zdanie zaczyna się od "and", w języku polskim zaczynać od "i". Zasady stosowania "and" oraz "i" są różne. W języku polskim nadmiar "i" na początku zdania razi (od czasu do czasu możemy zostawić, bo napisy to zapis języka mówionego). W większości przypadków "i" na początku jest zbędne.

2. Nie musimy tłumaczyć wszystkich wyrażeń łączących zdania i "gawędziarskich" ("and so", "now", "so"). Na przykład zdanie "He said 'So, this is my house'" to:

Powiedział: "To mój dom". Powiedział, że to jego dom.

... a nie:

Powiedział: "A więc, to mój dom". Powiedział: "No więc, to jest mój dom". Powiedział: "Więc, to mój dom".

3. Nie musimy tłumaczyć wszystkich wyrażeń modyfikujących znaczenie ("actually", "really", "totally"). Na przykład zdanie "It was really long and twisted":

Była długa i pokręcona.

... a nie:

Była naprawdę długa i pokręcona.

Wyjątkiem może być "actually" w przypadkach, gdy słowo to nie jest stosowane jako "ozdobnik", ale oznacza "wbrew oczekiwaniom", na przykład: "It was actually nice." --> "Było jednak/właściwie fajnie." (czyli "miało być nieprzyjemnie, ale było inaczej"). Tłumaczenie można pominąć, jeśli "wbrew oczekiwaniom" wynika z kontekstu, np. w zależności od kontekstu, zdanie "I thought it would be salty, but it was actually sweet" możemy przetłumaczyć:

Myślałam, że będzie słona, ale była słodka. Miała być słona, ale była słodka. Okazało się, że była słodka.

W podanych przykładach znaczenie "actually" (czyli "wbrew oczekiwaniom") przekazuje słowo "ale" i wyrażenie "okazało się".

4. Nie musimy tłumaczyć wszystkich synonimów ("a huge, enormous building" --> "wielki budynek", NIE "wielki, ogromny budynek").

Uwagi ogólne

"Podpórki" mentalne, którymi można się kierować:

1. Z tłumaczeniem jak z kurtyzaną: albo wierna, albo piękna. Można i trzeba omijać słowa w imię czytelności.

2. Przeglądanie tłumaczenia jako tekstu to za mało. Trzeba je oglądać razem z prelekcją i upewnić się, że prędkość czytania, liczba znaków w linijce i liczba znaków w napisie są zgodne z zasadami w OTP (czyli, odpowiednio, 21 znaków/s, 42 znaki i 84 znaki). Więcej informacji w tym krótkim poradniku wideo.

3. Test na dobre tłumaczenie: "czy tak powiedziałby Polak?". Oraz: "czy tak powiedziałby Polak, który nie zna ani trochę angielskiego?" Jeśli coś brzmi nienaturalnie, trzeba to zmienić.

4. Zwroty do widza nie mogą być w rodzaju męskim, ponieważ nie wiemy, jakiej płci jest widz. Należy przekształcić takie zwroty w formę nieokreślającą płci (np. mnogą). Przykład: "Have you ever wondered...": nie "zastanawiałeś się kiedyś, czy...", ale "zastanawialiście się kiedyś, czy...".

5. Wielkie litery w zaimkach stosuje się w korespondencji, w napisach nie. Czyli: Opowiem wam... a nie Opowiem Wam...

6. Skracać, skracać, skracać. Omijać powtórki, zawahania, przejęzyczenia. Wyrzucać "więc" i "i" na początku zdań.