Difference between revisions of "Częste błędy i jak ich unikać"

From TED Translators Wiki
Jump to: navigation, search
m
Line 23: Line 23:
 
7. Uwaga na literówki. Najlepiej skorzystać z autokorekty, żeby ich uniknąć. Należy też uważać na literówki, których nie wykryje autokorekta (np. "Ja pracuje tutaj" zamiast "Ja pracuję tutaj").
 
7. Uwaga na literówki. Najlepiej skorzystać z autokorekty, żeby ich uniknąć. Należy też uważać na literówki, których nie wykryje autokorekta (np. "Ja pracuje tutaj" zamiast "Ja pracuję tutaj").
  
8. Przymiotniki od nazw krajów / miast piszemy po polsku z małej litery.
+
8. Przymiotniki od nazw krajów / miast piszemy po polsku małą literą litery.
  
 
9. '''Wielkie litery w zaimkach i zwrotach grzecznościowych''' stosuje się w korespondencji, w napisach nie. Czyli: ''Opowiem wam...'' a nie ''Opowiem Wam...''. Podobnie: "Opowiem państwu", a nie: "Opowiem Państwu".  
 
9. '''Wielkie litery w zaimkach i zwrotach grzecznościowych''' stosuje się w korespondencji, w napisach nie. Czyli: ''Opowiem wam...'' a nie ''Opowiem Wam...''. Podobnie: "Opowiem państwu", a nie: "Opowiem Państwu".  
Line 129: Line 129:
  
 
4. Proporcja łamania linijek
 
4. Proporcja łamania linijek
W miarę możności trzeba zachować równą długość linijek w jednym napisie. Więcej informacji [http://translations.ted.org/wiki/How_to_break_lines#Keep_the_line_length_balanced tutaj].
+
Linijki nie muszą być tej samej długości, ale linijka musi liczyć minimum połowę liczby znaków w drugiej linijce w napisie (zasada tyczy się obu linijek, to znaczy druga także nie może mieć mniej znaków niż połowa pierwszej). Na przykład proporcja 17/34 jest dobra (17 x 2 = 34), 20 / 34 także (20 x 2 = 40), natomiast 10 / 34 nie (2 x 10 = 20, nie 34). W wyjątkowych sytuacjach można pozwolić na tolerancję do 3 znaków (np. jeśli inaczej nie można, 16 / 34 jest OK). Więcej o łamaniu linijek można poczytać w [[How_to_break_lines|tym poradniku]] (w języku angielskim).
 
 
Więcej o łamaniu linijek można poczytać w [[How_to_break_lines|tym poradniku]] (w języku angielskim).
 
  
 
== Skracanie linijek ==
 
== Skracanie linijek ==

Revision as of 19:00, 3 March 2018

Ortografia, interpunkcja i typografia

1. W napisach należy używać cudzysłowów prostych (""), nie drukarskich („”), ponieważ drukarskie mogą nie wyświetlać się w niektórych odtwarzaczach.

2. W pisowni amerykańskiej inne znaki interpunkcyjne są po lewej stronie cudzysłowu ("This is an example."). W języku polskim umieszcza się je po prawej stronie ("To jest przykład".).

Jeżeli znak zapytania odnosi się do całego zdania, znak zapytania stawia się za cudzysłowem. Przykład: Czy można jeszcze wątpić, że „nihil novi”?

Jeżeli znak zapytania należy do frazy zamkniętej cudzysłowami, znak zapytania stawia się przed cudzysłowem. Jeżeli bezpośrednio następuje koniec zdania, stawia się jeszcze kropkę.

W tym przykładzie zbiegają się 3 znaki: znak zapytania, cudzysłów zamykający i kropka: Kandydat na posła potrafił tylko powtarzać za Gierkiem „Pomożecie?”.

3. W napisach należy używać łącznika (-) w funkcji myślnika (półpauzy – lub pauzy —). Półpauzy i pauzy mogą nie wyświetlać się w niektórych odtwarzaczach.

4. Znak "--" w oryginale (em dash) stosowany jest w języku angielskim (szczególnie w odmianie amerykańskiej) tak, jak w języku polskim wielokropek. Zazwyczaj możemy zamienić go na przecinek albo zakończyć zdanie (rozdzielić zdanie złożone na dwa zdania). Jeśli w oryginale oznacza on pauzę (np. zająknięcie się), możemy użyć wielokropka ("I don't know how--" - "Nie wiem, jak...").

5. Dziesięciolecia zapisuje się z kropką na końcu: lata 20. // w latach 70. // w połowie lat 30.

6. Nie należy kopiować użycia przecinków z języka angielskiego. Najczęstszy błąd to umieszczanie przecinka po okolicznikach czasu i miejsca występujących na początku zdania. W angielskim tak się robi, w polskim nie, np. "Last year, I learned how to code" to nie "W zeszłym roku, nauczyłam się programować", ale "W zeszłym roku nauczyłam się programować".

Należy powtórzyć sobie podstawy stosowania przecinków w języku polskim. Przydatny może być ten krótki poradnik.

7. Uwaga na literówki. Najlepiej skorzystać z autokorekty, żeby ich uniknąć. Należy też uważać na literówki, których nie wykryje autokorekta (np. "Ja pracuje tutaj" zamiast "Ja pracuję tutaj").

8. Przymiotniki od nazw krajów / miast piszemy po polsku małą literą litery.

9. Wielkie litery w zaimkach i zwrotach grzecznościowych stosuje się w korespondencji, w napisach nie. Czyli: Opowiem wam... a nie Opowiem Wam.... Podobnie: "Opowiem państwu", a nie: "Opowiem Państwu".

10. Po angielsku liczbę całkowitą od ułamka dziesiętnego oddziela kropka - decimal point. Po polsku używamy przecinka. Dla zapamiętania patrz wyrażenie “wynik z dokładnością do X miejsca po przecinku”

11. Po angielsku liczbę całkowitą od ułamka dziesiętnego oddziela kropka - decimal point. Po polsku używamy przecinka. Dla zapamiętania patrz wyrażenie “wynik z dokładnością do X miejsca po przecinku”.

12. Zapis liczb - separator stosujemy w liczbach dłuższych niż czterocyfrowe. Ponadto w polskim powinna to być spacja, nie kropka. Czyli zamiast "3.000" powinno być "3000", a w przypadku dłuższych - "30 000" itd. Więcej informacji tutaj.

Gramatyka

1. Nie należy tłumaczyć dosłownie konstrukcji z "make", np. "That's why I decided to make my life more complicated" to nie "dlatego postanowiłem uczynić moje życie bardziej skomplikowanym", ale "więc postanowiłem skomplikować sobie życie". "Uczynić coś czymś" to zazwyczaj konstrukcja zbyt literacka w napisach w OTP.

2. Tłumaczenie "you" a formy bezosobowe: w angielskim przeważają formy osobowe czasownika, które w polskim bardziej naturalnie brzmią bezosobowo:

pytaniem, które powinniście byli sobie zadać -- > trzeba zadać sobie pytanie

Często chcemy wyrazić jakąś prawdę lub zasadę ogólną dotyczącą ludzi. W języku angielskim używamy wtedy "one" (oficjalnie) lub "you" - opisujemy tak jakby przykładową sytuację z przykładowym uczestnikiem, która ma stanowić "lekcję" dla słuchacza: "you don't know until you try." W języku polskim (konwencjonalnie) w takiej sytuacji nie tworzymy przykładowej historii dla słuchacza, ale używamy właśnie konstrukcji bezosobowych, np. "nie WIADOMO, póki SIĘ nie SPRÓBUJE" - czyli mamy tu formę bezosobową i czasownik zwrotny. Dosłowne tłumaczenie konstrukcji angielskich odnoszących się do prawd i zasad ogólnych, w których występuje "you" ("nie wiesz, dopóki nie spróbujesz"), to częsty błąd, a tak naprawdę sposób wyrażania się, który często słyszymy już w języku potocznym (jako naleciałość z angielskiego).

3. Należy zwracać uwagę na zgodność gramatyczną całego zdania (nawet, jeśli jest rozbite na poszczególne napisy). Na przykład "One of the things we learned from Darwin is that the human species" to nie "Jedną z rzeczy jakiej nauczyliśmy się od Darwina to taka, że gatunek ludzki", ale "Nauczyliśmy się od Darwina, że gatunek ludzki".

Styl i słownictwo

1. Napisy to zapis języka mówionego. Napisy "udają" język mówiony, bo nie zachowują wszystkich jego konwencji, jednak należy unikać w nich wyrażeń kojarzących się wyraźnie z językiem pisanym (chyba że chcemy stylizować język postaci na pisany). Nie należy na siłę stosować wyrażeń "poważnych", np. zamiast "aby" należy pisać "żeby", zamiast "rzekłem" "powiedziałem" itp.

2. Można i trzeba omijać słowa w imię czytelności: omijać powtórki, zawahania, przejęzyczenia. Wyrzucać "więc" i "i" na początku zdań.

3. Test na dobre tłumaczenie: "czy tak powiedziałby Polak?". Oraz: "czy tak powiedziałby Polak, który nie zna ani trochę angielskiego?" Jeśli coś brzmi nienaturalnie, trzeba to zmienić.

4. Zwroty do widza nie mogą być w rodzaju męskim, ponieważ nie wiemy, jakiej płci jest widz. Należy przekształcić takie zwroty w formę nieokreślającą płci (np. mnogą). Przykład: "Have you ever wondered...": nie "zastanawiałeś się kiedyś, czy...", ale "zastanawialiście się kiedyś, czy...".

5. Nie należy w tłumaczeniu używać zaimków wskazujących (ten, tamten) jako odpowiedników rodzajnika określonego (the). W języku polskim odpowiednikiem zaimka określonego jest miejsce słowa w zdaniu, np.:

A boy was standing next to the door. Koło drzwi stał chłopiec. [kategoryzacja nowego elementu sceny]

The boy was standing next to the door. Chłopiec stał koło drzwi. [odniesienie do elementu znanego z kontekstu lub wiedzy ogólnej - konkretny chłopiec]

Przykład: tłumaczeniem zdania "And then the computer calculates it" będzie "Potem oblicza to komputer/Potem komputer to oblicza", NIE "Potem oblicza to ten komputer".

6. Zaimki dzierżawcze - w języku angielskim zaimków dzierżawczych używa się znacznie częściej niż w polskim. Jeśli zaimek nie służy do rozróżnienia, w razie wątpliwości, do której osoby coś przynależy, w polskim raczej zaimka dzierżawczego nie użyjemy (np. "I went there with my wife" --> "Poszłam tam z żoną" - nie trzeba zaznaczać, że własną, nie cudzą, bo wynika to z kontekstu). Inny przykład: "for my mom" = "dla mojej/swojej mamy" --> "dla mamy". Należy uważać szczególnie na części ciała: "I held it in my hand" to "trzymałam to w dłoni", nie "trzymałam to w mojej dłoni" (bo nie musimy podkreślać, że to była dłoń mówiącej, wynika to z kontekstu).

7. Biliony i miliony funkcjonują inaczej po polsku i po angielsku – czyli znana pulapka na poczatkujacych tlumaczy ;-) Wyjaśnienie znajdziecie tutaj.

8. Wieki - używamy numeracji rzymskiej (np. "w XX wiek" zamiast "w 20. wieku").

9. Precisely! exactly! -- > właśnie (nie: dokładnie)...

10. Uwaga na konstrukcję "it's [przymiotnik] to [czasownik]". Np. "it's really important to remember": nie: "bardzo ważnym jest by pamiętać,", ale "Musimy pamiętać / Trzeba pamiętać / Najważniejsze, to zapamiętać" itp.

11. Słowo "thing" tłumaczymy jako "rzecz" zazwyczaj w znaczeniu "object". W innych przypadkach tłumaczeniem "thing" będzie "to, co", "to, że" itp., na przykład:

"The difficult thing is, it's easier to do something wrong"

...To nie:

"Kłopotliwą rzeczą jest to, że łatwiej jest zrobić coś złego"

...(kłopotliwa rzecz to np. psujący się często samochód). Ma być:

"To kłopotliwe, że łatwiej zrobić coś złego,"

(albo: "Kłopotliwe jest to, że...").

12. Skrót "tys." (tysiąc): ponieważ jest to skrót od słowa "tysiąc", należy pisać "tys." a nie "tyś."

13. W napisach nie używamy raczej skrótów typowych dla języka pisanego, takich jak r. (zamiast rok) np., tzw., tj. wg... Są one małe i mogą ujść widzowi, a także odwrócić na moment jego uwagę od filmu.

14. Jeśli chcesz użyć form czasownika zwrotnego (się), staraj się najpierw poszukać odpowiednika nie-zwrotnego. Krócej i zgrabniej. Na przykład: nie kończąca się --> nieustająca

15. News nie ma liczby pojedynczej, więc musisz wywnioskować z kontekstu, czy mowa o jednej wiadomości czy o wielu.

16. "I wouldn't necessarily ask for more stress" --> nie można tu przetłumaczyć dosłownie, że to prelegentka by czegoś nie robiła. Raczej: "nie chodzi o to, żeby celowo szukać więcej sytuacji stresowych".

17. Słowo "never" nie zawsze należy tłumaczyć dosłownie. Na przykład zdania "I never know" często nie przetłumaczymy "Nigdy nie wiem", ale "Nie mam pojęcia", "Skąd mam wiedzieć", "Kto ją tam wie" itp. "Never" w takich konstrukcjach przypomina bardziej polskie wyrażenie "w ogóle". Należy zwracać uwagę na kontekst - jeśli "never" oznacza "w żadnym momencie w danym okresie", tłumaczymy nigdy (np. "I never said that"). W innych przypadkach może to być odpowiednik "w ogóle", "ani trochę", "wcale", “dotąd” itp.

18. Słowo "now" nie zawsze należy tłumaczyć. Np. w zdaniu „Now, most political scientists will tell us” ‘Now’ oznacza tylko zaczerpnięcie oddechu, przejście do kolejnego punktu dowodzenia. Coś jak „zatem”, które traktujemy jak watę językową i pomijamy.

19. Prawie zawsze należy przekształcić jednostki miary na te używane w Polsce (np. cale na centymetry, galon/mile na L/100km). Jeśli jednostka miary jest podawana w celu umożliwienia widzowi wyobrażenia sobie, ile coś mierzy, należy jednostki przeliczyć (mogą pomóc bardzo łatwe w obsłudze narzędzia w Internecie). W wyjątkowych przypadkach, jeśli jednostka sama w sobie jest istotna (np. później w trakcie prelekcji prelegentka porównuje daną wartość w calach i w centymetrach), można zostawić jednostkę nie stosowaną w Polsce.

20. Live ma wiele znaczeń, m.in żyć i mieszkać. Trzeba uważać, żeby nie dawać “żyć” tam, gdzie chodzi o mieszkanie; to rusycyzm.

Kalki językowe

1. "He should go and explain" = "Powinien wyjaśnić", (niekoniecznie "pójść i wyjaśnić")
2. "Each and every one" = "Każdy" albo "Każdy z nich" (nie: "każdy jeden")
3. "what they're doing, each one of them, is they're glowing" = Każdy z nich połyskuje (nie: "to co one robią, to połyskują")
4. "there isn't anything we can say" = "Nie można nic powiedzieć" (nie: "nie ma nic co możemy powiedzieć")

Łamanie linijek

Pewne elementy tekstu nie powinny zostawać na końcu linijki ani na końcu napisu.

1. Nie należy zostawiać na końcu linijki przyimków (w, po, z), zaimków względnych (który, że, gdy, gdzie).

2. Nie należy zostawiać na końcu linijki myślnika/łącznika. W większości przypadków można zamienić go na przecinek ("Byłam tam na wakacjach -/to piękne miasteczko". --> "Byłam tam na wakacjach, to piękne miasteczko".). Czasami można też zakończyć zdanie (rozdzielić zdanie złożóne na dwa zdania).

3. Nie należy zostawiać na końcu linijki średnika ani dwukropka. Znaki te są słabo widoczne na końcu linijki. Prawie zawsze można zastąpić je przecinkiem albo rozbić w tym miejscu zdanie.

4. Proporcja łamania linijek Linijki nie muszą być tej samej długości, ale linijka musi liczyć minimum połowę liczby znaków w drugiej linijce w napisie (zasada tyczy się obu linijek, to znaczy druga także nie może mieć mniej znaków niż połowa pierwszej). Na przykład proporcja 17/34 jest dobra (17 x 2 = 34), 20 / 34 także (20 x 2 = 40), natomiast 10 / 34 nie (2 x 10 = 20, nie 34). W wyjątkowych sytuacjach można pozwolić na tolerancję do 3 znaków (np. jeśli inaczej nie można, 16 / 34 jest OK). Więcej o łamaniu linijek można poczytać w tym poradniku (w języku angielskim).

Skracanie linijek

Przeglądanie tłumaczenia jako tekstu to za mało. Trzeba je oglądać razem z prelekcją i upewnić się, że prędkość czytania, liczba znaków w linijce i liczba znaków w napisie są zgodne z zasadami w OTP (czyli, odpowiednio, 21 znaków/s, 42 znaki i 84 znaki). Więcej informacji w tym krótkim poradniku wideo. Poniższe informacje to skrót tego poradnika (w języku angielskim).

Nie trzeba starać się tłumaczyć w stosunku 1:1. W napisach wskazany jest wręcz proces odwrotny - kompresja formy z zachowaniem znaczenia, aby umożliwić widzowi nieznającemu danego języka obcego i czytającemu ze średnią prędkością przeczytanie linijki w czasie, w którym wyświetlana jest na ekranie i dodatkowo zostawienie widzowi czasu na spojrzenie na ekran (napisy są dodatkiem do filmu). Prędkość czytania nie może przekroczyć 21 znaków na sekundę. Dlatego należy w tłumaczeniu opuszczać niektóre elementy oryginału. Przykłady:

1. Nie trzeba za każdym razem, kiedy w oryginale zdanie zaczyna się od "and", w języku polskim zaczynać od "i". Zasady stosowania "and" oraz "i" są różne. W języku polskim nadmiar "i" na początku zdania razi (od czasu do czasu możemy zostawić, bo napisy to zapis języka mówionego). W większości przypadków "i" na początku jest zbędne.

2. Nie musimy tłumaczyć wszystkich wyrażeń łączących zdania i "gawędziarskich" ("and so", "now", "so"). Na przykład zdanie "He said 'So, this is my house'" to:

Powiedział: "To mój dom". Powiedział, że to jego dom.

... a nie:

Powiedział: "A więc, to mój dom". Powiedział: "No więc, to jest mój dom". Powiedział: "Więc, to mój dom".

3. Nie musimy tłumaczyć wszystkich wyrażeń modyfikujących znaczenie ("actually", "really", "totally"). Na przykład zdanie "It was really long and twisted":

Była długa i pokręcona.

... a nie:

Była naprawdę długa i pokręcona.

Wyjątkiem może być "actually" w przypadkach, gdy słowo to nie jest stosowane jako "ozdobnik", ale oznacza "wbrew oczekiwaniom", na przykład: "It was actually nice." --> "Było jednak/właściwie fajnie." (czyli "miało być nieprzyjemnie, ale było inaczej"). Tłumaczenie można pominąć, jeśli "wbrew oczekiwaniom" wynika z kontekstu, np. w zależności od kontekstu, zdanie "I thought it would be salty, but it was actually sweet" możemy przetłumaczyć:

Myślałam, że będzie słona, ale była słodka. Miała być słona, ale była słodka. Okazało się, że była słodka.

W podanych przykładach znaczenie "actually" (czyli "wbrew oczekiwaniom") przekazuje słowo "ale" i wyrażenie "okazało się".

4. Nie musimy tłumaczyć wszystkich synonimów ("a huge, enormous building" --> "wielki budynek", NIE "wielki, ogromny budynek").

Uwagi techniczne

1. Uwaga na format tytułu i opisu prelekcji. Opis trzeba przesunąć suwakiem, żeby nic się nie schowało. Przyjęliśmy, że talk (w sensie TED talk) tłumaczy się jako prelekcja. Inne przyjęte tłumaczenia znajdziesz tutaj. W TED-Ed na końcu opisu zawsze jest "lesson by" i "animation by". Utarło się, żeby po polsku dawać lekcja: (z dwukropkiem), bo wtedy można dać nazwisko bez odmieniania przez przypadki.Więcej informacji tutaj

2. Określenie "(Applause)" przyjęło się tłumaczyć "(Brawa)".